duidelijk. Zijn frustratie dat hij aan huis gebonden was en afhankelijk was van bezoekjes van vrienden en familieleden, vond hij veel erger dan de lichamelijke symptomen van de kanker. Daarom verkoos hij een zelfgekozen dood.
Palliatieve zorg is géén universeel wondermiddel. Deze discipline van de geneeskunde levert een belangrijke bijdrage met name op het gebied van pijnbestrijding, maar is nutteloos bij het beheersbaar houden van andere symptomen, die dienen als ijkpunt om iemands kwaliteit van leven aan af te meten.
Ieder individu hanteert andere maatstaven om zijn of haar kwaliteit van leven te bepalen. Bij geen twee mensen zijn de uitkomsten dezelfde. Hoewel vanzelfsprekend een leven zonder pijn te prefereren valt boven een leven met pijn, is dit niet altijd het belangrijkste onderwerp. Het is ieders eigen complexe evaluatie van de waarde van het leven die essentieel is. De fysieke symptomen van een ziekte zijn vaak slechts één van vele overwegingen.
Het begrip levensmoe
In de afgelopen jaren is een nieuwe tendens ontstaan. Dit heeft Exit ertoe bewogen de benadering van sterven en dood opnieuw te overdenken. Steeds vaker ontmoeten we tijdens workshops oudere mensen die gezien hun leeftijd in goede conditie en gezond zijn, maar voor wie het leven meer en meer een last is geworden. Deze mensen zijn niet depressief. Eerder geven zij uitdrukking aan het volgende gevoel: ’Ik heb voldoende genoten van het goede leven, nu is het echter tijd om te gaan’. De daden van het echtpaar Sidney en Marjorie Croft laten goed zien waar het bij dit fenomeen om gaat. Sidney en Marjorie Croft stuurden Exit in 2002 een brief waarin ze uitlegden waarom ze samen uit het leven waren gestapt. Tot op dat moment wist Exit niets van
