DE ODYSSEE VAN MOTORORDONNANS BOGDAN IWANSKI
‘Te jong om bang te zijn’
Toen Bogdan Iwanski zich na de oorlog definitief in Nederland vestigde, had hij al een lange, gevaarlijke tocht achter de rug. Toen het Rode Leger zijn vaderland Polen binnenviel, werd hij tewerkgesteld in Siberië. Nadat hem ‘amnestie’ was verleend, vertrok hij via een enorme omweg naar Groot-Brittannië. Daar werd hij opgeleid tot motorordonnans bij de Poolse 1e Pantserdivisie, waarmee hij deelnam aan felle gevechten in Normandië en de bevrijding van Nederland.
Door: Gielt Algra
B 12
ogdan Iwanski was nog maar 14 toen de oorlog in september 1939 uitbrak. Op dat moment leefde hij
met zijn moeder en drie zussen in Bereznica in het oosten van Polen. Een streek die nu bij Oekraïne gere- kend wordt. Alhoewel ze door deze ligging niet direct in de gevaren- zone van de Duitse invasie lagen, stonden ze natuurlijk wel angsten uit om de oudere broer van Iwanski die bij de vloot diende. Bovendien was ook zijn vader militair bij de militaire politie. Wat ze niet ver- wachtten, was dat de Russen bij hen zouden binnenvallen. “Stalin en Hitler waren toen koek en ei”, aldus Iwanski (91). Hij weet het zich 77 jaar later nog feilloos te herinneren. “Mijn vader werd gelijk gearresteerd en naar de Oeral gestuurd. Daar wisten wij natuurlijk niets van.” Voor Iwanski, zijn moe- der en zijn zussen zou het niet veel langer duren, want in april kwamen de bezetters van het Rode Leger met
april 2016
vrachtwagens alle etnische Polen uit hun huizen halen. Ze werden allen op de trein gezet. Iwanski legt uit: “Planken stro, planken stro, planken stro en dan in zo’n goede- renwagen.” Ze werden er met zijn allen ingedreven: “Ontzettend wat er toen gebeurd is, vrouwen, moe- ders, huilen, verschrikkelijk”, aldus Iwanski als hij de tonelen bij deze deportatie omschrijft. Ze hadden geen idee waar ze heen werden vervoerd, maar door onder- weg steeds op de stations te vragen waar ze waren, begon het duidelijk te worden dat het ver in het oosten moest zijn. Na zes weken in de trein te hebben doorgebracht, werden ze in Siberië uitgeladen. Daar werden ze allen op een kolchoz, een soort collectieve boerderij, tewerkgesteld.
Amnestieverklaring Dat zou voor hen de situatie blijven tot 22 juni 1941, toen de Duitsers de Sovjet-Unie binnenvielen. Plotse- ling waren de westerse geallieerden,
maar ook de naar het Verenigd Koninkrijk uitgeweken Poolse rege- ring broodnodige potentiële bond- genoten voor Stalin. Op 12 augustus 1941 zou Stalin ‘amnestie’ afkondi- gen voor alle Poolse geïnterneerde burgers. Het was zo’n belangrijke dag voor Iwanski dat hij vandaag de dag, zonder hapering, in vloeiend Russisch, nog steeds de volledige tekst van die amnestieverklaring kan opdreunen. Nu konden de Polen worden opgeroepen als dienstplich- tigen en konden de Poolse krijgsge- vangenen uit de Sovjetkampen weer worden vrijgelaten. Dat velen van deze Poolse krijgsgevangenen waren omgebracht of omgekomen, dat wis- ten ze nog niet. Als snel werden er allerlei Poolse eenheden gevormd waarbij vanuit het Verenigd Koninkrijk allerlei steun kwam in de vorm van uni- formen en conserven. “Maar ja, die Russen gaven geen wapens.” Het gros van de Polen wilde graag dienen in het Poolse 2e Korps van
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65