bij het Korps Insulinde
chutisten bij de kampen lag voor de hand. Zij konden eerste hulp bieden en de belangrijkste behoeften peilen. Bals werd gevraagd voor een van de Brits-Nederlandse parties en sprong medio september bij Soerabaja. “We werden vriendelijk ontvangen door de bevolking. Die had eerst waarschijnlijk niet eens door dat er ook Nederlanders bij waren.” Maar het viel Bals ook op dat alle boule- vards volhingen met Indonesische rood-witte vlaggen. Bij het Oranje Hotel in Soerabaja maakte hij mee hoe de stemming omsloeg toen de Nederlandse vlag werd gehesen. Een boze mensenmassa drong naar binnen. Bals en de rest van de party verscholen zich achter een muurtje. “De laatste kogel zouden we voor onszelf bewaren.” Zo ver kwam het niet: een Japanse patrouille joeg de menigte uiteen en redde de Neder- landers. Het was inderdaad een cha- otische periode. Via Batavia en opnieuw Soerabaja arriveerde Bals begin oktober in Malang, ook op Oost-Java. Daar was intussen een zogenoemd RAPWI- comité (Recovery of Allied Prisoners of War and Internees) opgezet. Dit burgercomité moest uitzoeken wat er in de buurt van Malang allemaal nodig was om de gevangenkampen te helpen. Bals zou het RAPWI met twee Nederlandse officieren gaan ondersteunen. “Ik was verbaasd toen ik hoorde dat de Japanners nog politieke gevangenen vasthielden.” Bals eiste van de Japanse comman- dant onmiddellijke vrijlating. Een hoop geharrewar en tegenwerking volgde. Er moest eerst toestemming komen van het Japanse hoofdkan- toor voor het gevangeniswezen in Batavia. “Toen was ik behoorlijk geïrriteerd. Ik boog over de tafel en riep dat ik de commandant persoon- lijk verantwoordelijk zou houden.” Dat hielp. Tien minuten later waren alle gevangenen vrij.
Acht maanden gevangen Het ondersteuningswerk voor RAPWI liep een week redelijk goed. Op 7 oktober 1945 trokken de Japanners zich terug in hun kazer-
Lou Bals (r) in het Camp-D op Ceylon, het huidige Sri Lanka, juli 1945. Foto: privécollectie Lou Bals
nes. Ze gaven hun wapens aan de Indonesiërs. Het RAPWI-werk en de aanvoer van hulpgoederen werden stilgelegd. Op 15 oktober nam een groep zwaarbewapende pemuda’s de drie Nederlanders gevangen. Een dag later werden in Indonesisch gebied alle Europese en Indo-Euro- pese Nederlanders geïnterneerd in omheinde wijken, gevangenissen en recreatieparken. Dit was het begin van acht maan- den gevangenschap. Opvallend genoeg kijkt Bals enigszins mild op deze periode in de Lowokwaroe- gevangenis terug: “De behandeling was streng, maar correct. Na korte tijd kregen we zelfs een bijbel en een deken. Met Kerstmis mochten we de cel uit voor een godsdienst- oefening in de gevangenis. De een- persoonscellen waren schoon. Via de rioolbuis konden we met elkaar praten, met je hoofd in het toiletgat gestoken.” Een geschiedenisleraar gaf elke ochtend college over bij- voorbeeld de Franse Revolutie of Napoleon. “Prachtig vond ik dat.” Bals realiseert zich ook dat hij erg veel geluk heeft gehad, want de Bersiap was intussen losgebarsten. Vooral op Oost-Java speelden zich verschrikkelijke taferelen af. Maar Bals merkte ook dat de Indonesiërs
in staat waren om zaken aardig goed te organiseren “Er was weinig voed- sel voor de geïnterneerden en gevan- genen, maar ze kregen het toch voor elkaar om al die mensen te voeden.” Na acht maanden kwam de gevan- genschap ten einde. In oktober 1946 werd hij uit dienst ontslagen.
Eindeloze rijstvelden Dacht Bals ooit na over de toekomst van Nederlands-Indië? “Een ding was me al snel duidelijk”, verzekert Bals, “namelijk dat we dit nooit zou- den kunnen volhouden. Als je die eindeloze rijstvelden zag en die dui- zenden Indonesiërs die elke dag in ganzenpas over de dijkjes gingen.” De Indische Nederlanders hoopten op herstel van het Nederlands gezag. Ze waren enorm loyaal aan Neder- land, zeer vaderlandslievend, maar nu eigenlijk ook gevangenen in hun eigen land, aldus Bals. Hoe blikt hij terug op zijn periode bij het Korps Insulinde? “Het was vooral een hele chaotische periode. Korps Insulinde had een geweldige korpsgeest. Ik ben trots er deel van te hebben uitgemaakt. Mijn eigen actieve inzet duurde slechts twee weken. Voor die periode geldt mijn eigen beoordeling: ruim voldoende tot goed!”
november 2016 19
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65
