transportschepen waarmee de Japan- ners krijgsgevangenen vervoerden. Verschillende schepen zonken tijdens geallieerde aanvallen door friendly fire.


Krijgsgevangenen mogen niet voor propaganda worden misbruikt. Deze regel is echter al vaak gebroken. Haast absurd waren de door Noord-Korea georganiseerde Inter Camp Prisoner of War Olympics uit 1952. Diezelfde Noord-Koreanen waren meesters in het hersenspoelen van gevangenen. Al even absurd waren begin dit jaar de beelden van de Amerikaanse hond Colonel. De taliban paradeerden dit dier voor de camera als ware het een krijgsgevangene!


Grijze gebieden


Hoe zit het dan met militairen van internationale vredesmachten? Als neutrale vredessoldaten vormen zij niet zozeer een ‘strijdende partij’. Dit vraagstuk kwam bijvoorbeeld


vische strijdkrachten in een Servisch uniform gestoken, met het dreige- ment hem naar de Moslimslinies te zullen sturen. De VN waren uiter- aard verontwaardigd over deze gij- zelingen, maar weigerden te spreken van ‘krijgsgevangenen’. De Serviërs deden dat wél. Ze lazen de blauw- helmen die in hun macht waren soms zelfs de Geneefse Conventies voor. Ook het Rode Kruis duidde de blauwhelmen aan als krijgsgevange- nen. Door de NAVO-bombardemen- ten waren ze immers partij geworden in het conflict. Tegelijk sprak het Rode Kruis zijn afkeer uit over het gebruik van de gevangenen als gij- zelaars. Het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag zou Ratko Mladic en Rado- van Karadzic later ook voor deze misdaad aanklagen.


Het scherpe onderscheid dat de Con- venties van Genève maken tussen combattant (‘legale oorlogvoerders’) en non-combattant is op zich goed te


structuur en of ze zich zélf aan het internationaal recht hielden.


Abu Ghraib


Over Offizierslager IV C Colditz werd een tv-serie gemaakt. De foto is gemaakt door Moritz en Johannes Lange, die in het dorp een fotozaak hadden en foto’s namen van de gevangenen. Foto: Stichting Leven achter prikkeldraad 1940-1945


naar boven in de zomer van 1995. De Serviërs gebruikten toen tientallen VN-blauwhelmen als levend schild om nieuwe NAVO-bombardementen te beletten. Iedereen kan zich nog wel de beelden van blauwhelmen, vastgeketend aan de deuren van munitiedepots en radarstations voor de geest halen. “If the bombing starts again, we’ve been told we will die”, meldde een Canadese officier via de radio aan het VN-hoofdkwartier in Sarajevo. Een Franse VN-officier werd in datzelfde Sarajevo door Ser-


10 MEI 2014


begrijpen. De werkelijkheid is echter veel ingewikkelder. Vanouds kennen we categorieën als opstandelingen, vrijschutters, vrijheidsstrijders en wat dies meer zij. Het internationaal recht bepaalt daarom dat de gevan- gene de rechten (en plichten) van een krijgsgevangene geniet tót zijn status is vastgesteld. Dat laatste gebeurt bij voorkeur door een onafhankelijk burgerlijk tribunaal. Het tribunaal weegt bijvoorbeeld mee of de strij- ders als zodanig herkenbaar waren, of ze beschikten over een commando-


Met name de Palestijnse kwestie en de War on Terror maken het onder- scheid tussen combattant en non- combattant actueel. Israël weigert te spreken van Palestijnse krijgsge- vangenen. Het noemt de gevangenen ‘terroristen’ of ‘politieke criminelen’. President George W. Bush gaf de voorkeur aan de term unlawful com- battants. President Barrack Obama gebruikt vooral unprivileged bel- ligerents. De VS beweren dat vooral Al Qaida niet herkenbaar opereert en alleen daarom al zijn recht op krijgsgevangenschap heeft verspeeld. Washington erkent dat men vergeefs zoekt naar de unlawful combattant in de Conventies van Genève, maar dat de term in de praktijk vaak wordt gebruikt. Critici van het Rode Kruis en Amnesty International vrezen dat er een gevaarlijk precedent schuilt in het plaatsen van strijders in een soort juridisch vacuüm. Deze organisaties zien het internationaal recht als een breed vangnet, dat zelfs (vermeende) terroristen beschermt tot hun status is vastgesteld. Dat is immers de plicht van de gevangen- nemende partij. Sowieso leert de ervaring dat vrijwel de helft van de in Afghanistan opgepakte verdachten not the right guy blijkt te zijn. Niet voor niets zat Nederland in zijn maag met de gevangenenkwestie in Uruz- gan. Den Haag wilde garanties dat door Nederland opgepakte opposing militant forces – een term die ken- merkend genoeg de voorkeur kreeg boven enemy forces – niet zomaar in geheime gevangenissen (black holes) zouden verdwijnen.


De Amerikanen beloofden in 2003 om alle Iraakse gevangenen te behan- delen overeenkomstig de Conventies van Genève. De beelden uit Abu Ghraib en andere gevangenissen ondergroeven deze belofte. Eén gevangene kon, in elk geval tot zijn doodvonnis eind 2006, genieten van zijn rechten als krijgsgevangene: ex-dictator Saddam Hoessein. Zijn bewakers gaven hem de bijnaam Vic: Very Important Criminal. Saddam hield een tuintje bij en rookte siga- ren, geheel zoals de Conventies van Genève willen. Of het geld voor de sigaren uit het kantinefonds kwam, vermeldt de geschiedenis niet.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64