REIS NAAR HET EINDE VAN DE NACHT OP DE PLANKEN Veteranen betrokken Door: Linde van Deth
Reis naar het einde van de nacht van Céline stond op nummer 9 in de favorieten veteranenboeken top 10 van dit jaar. In december speelt Afslag Eindhoven een theaterstuk gebaseerd op het eerste gedeelte van het boek, dat waarin de hoofdpersoon als militair de Eerste Wereldoorlog beleeft. De makers spraken met veteranen van verschillende missies, waardoor het een universeel stuk is geworden. “De ervaringen van de veteranen komen overeen met hoe Céline de oorlog beschreef”, zegt regisseur Yvonne van Beukering. Aan het stuk worden ook een expositie en een veteranenavond gekoppeld.
H
et idee om een stuk over oorlog te maken, ontstond bij regisseur Yvonne van Beukering
een aantal jaar geleden, toen de eco- nomische crisis begon. “Hoewel het spannende tijden waren, bedacht ik me: hoe ziet je leven eruit als je echt helemaal geen houvast meer hebt, als je in een hel leeft? Economische cri- sis of niet, wij hebben nog houvast. De echte hel, dat moet oorlog zijn. Ik
keek in mijn boekenkast en zag Reis naar het einde van de nacht. De taal is heel gewoon en heel beeldend. Het begon gelijk te werken in mijn hoofd, ik kreeg er beeld en gevoel bij. Hier kon ik een theaterstuk van maken.” Ze besloot zich te beperken tot de eerste vijftig pagina’s, de passage waarin Céline de ervaringen van een militair aan de frontlinie van de Eer- ste Wereldoorlog beschrijft. Het fragment uit het boek werd flink bewerkt tot een theaterstuk dat wordt gespeeld door acteurs, een jonge en een wat oudere. De jonge acteur gaat aanvankelijk onbevangen de oorlog in, net zoals de hoofdpersoon uit het boek. De oudere acteur speelt iemand die de oorlog heeft meege- maakt, zichzelf kwijtraakte en daar ook na de oorlog nog last van heeft. De oudere man vertelt en de jonge man maakt het mee, op die manier is van de oorspronkelijke monoloog van het boek een toneelstuk gemaakt. Heden en verleden lopen door elkaar.
Veteranen Foto: Eric Bruinewoud 50 NOVEMBER 2013
Als ik een stuk over oorlog maak, moet ik ook wel tenminste met men- sen praten die het hebben meege- maakt, dacht Van Beukering. Daarom zocht zij contact met veteranen- inloophuis de Treffer in Eindhoven. Veteranen van verschillende missies
vertelden hun verhaal. “Aan die gesprekken heb ik veel gehad. Het bleek dat hun ervaringen overeenko- men met wat Céline schrijft, ook al is het een boek van zestig jaar geleden. Ze herkennen zich erin. Dat geeft aan dat het stuk weergeeft hoe het zou kunnen zijn, ook al hebben wij natuurlijk van het boek echt theater gemaakt.” Ook de acteurs voerden gesprekken met veteranen. De gesprekken hielpen haar ook om het verhaal meer van nu te maken. “Ik wilde niet dat het specifiek over de Eerste Wereldoorlog gaat. Het moest over een universele oorlog gaan. Er moest ergens de verbinding worden gelegd met het nu en dat lukt mede door er veteranen bij te betrekken. Mijn doel met het stuk is om het publiek, dat nooit een oorlog meemaakte, te laten voelen wat het is. Te laten zien wat er gebeurt met een mens die oorlog meemaakt.”
Jezelf kwijtraken
In het boek en het stuk beschrijft de hoofdpersoon de verschillende vijan- den die hij ervaart tijdens het vech- ten aan het front. Eerst staat hij oog in oog met de daadwerkelijke vijand, de Duitsers. Hij wordt beschoten en ervaart hoe heftig dat is. Daarna merkt hij dat de vijand zich ook in zijn eigen leger bevindt, bijvoor- beeld als hij door de legerleiding gedwongen wordt bepaalde dingen te doen. De volgende vijand is dat wat er gebeurt in zijn eigen hoofd. Hij verliest de werkelijkheid en her- kent zichzelf niet meer. Als laatste beschrijft hij de omgeving, met de kou en de honger, als een vijand. “Er zit een scène in waarin de hoofdpersoon erachter komt hoe afgestompt hij is door de oorlog, hoe hard hij is geworden. Dat is een cruciale scène voor mij. Dit is waar hij na de oorlog ook nog last van heeft, waarom hij wakker ligt. Als lezer en publiek besef je dat hij ook
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64