search.noResults

search.searching

saml.title
dataCollection.invalidEmail
note.createNoteMessage

search.noResults

search.searching

orderForm.title

orderForm.productCode
orderForm.description
orderForm.quantity
orderForm.itemPrice
orderForm.price
orderForm.totalPrice
orderForm.deliveryDetails.billingAddress
orderForm.deliveryDetails.deliveryAddress
orderForm.noItems
Column


Viewpoint Van Bergen


Peter Kollwitz D


e herdenkingstijd is weer aangebroken. Althans in Nederland, want het geldt zeker niet voor alle landen.


Anderen herdenken op 11 november, de dag dat in 1918 de wapens werden neer- gelegd en die het einde van de Eerste Wereldoorlog inluidde. Het geeft al aan dat herdenken een keuze is. Herdenken kan collectief en individu- eel gebeuren, waarbij bij dat laatste de klemtoon ligt op de eerste lettergreep, op ‘her’, op ‘opnieuw’. Individueel her-denken kan overal en hoeft niet per se plaats te hebben op een van tevoren bedachte plek, met een van tevoren bedacht protocol, tezamen met vele anderen. Bij voorkeur niet zelfs. Her-denken gebeurt beter in stilte, in eenzaamheid of in het gezelschap van enkelen, iets wat overigens best door een ritueel kan worden begeleid. Een mooi voorbeeld hiervan is de herden- king van de oversteek van de Waal te Nijmegen, 20 september 1944. Die heeft iedere dag plaats, gesymboliseerd door op de brug, eveneens De Oversteek geheten, bij zonsondergang twee om twee 48 straatlantaarns in wandel- tempo te ontsteken. Zelf herdenk en her-denk ik het liefst wandelend over de vaak immense, maar soms ook intieme begraafplaat- sen. Bijvoorbeeld die van de oorlog van 1914-’18. Opvallend daarbij zijn de verschillen tussen de Amerikaanse, de Franse en de Britse aan de ene kant, en de Duitse aan de andere. Zij zijn het gevolg van het verschil tussen winnaar en verliezer, tussen ‘onschuldige’ en ‘schuldige’, vertaald naar het verschil tussen overweldigende stilte en ontroe- rende stilte. Vorig jaar was ik te Romagne op de immense Amerikaanse begraafplaats toen daar een officiële herdenking plaatshad. Opvallend was dat die niet gepaard ging met her-denking. Nog steeds waren de redevoeringen verge-


Foto: Birgit de Roij


Dr. Leo van Bergen is geboren midden in het non-militaire jaar 1959. Desondanks heeft het thema 'oorlog' altijd zijn histori- sche belangstelling gehad, waarbij zijn aandacht vooral uitgaat naar de medische gevolgen. Op dat terrein wordt hij internati- onaal als autoriteit erkend. Hij schreef Zacht en eervol, over het lijden en sterven in de Eerste Wereldoorlog.


Herdenk en her-denk de zinvolheid en


noodzaak van oorlog, van iedere oorlog


ven van woorden als ‘eervol’, ‘helden’, ‘gestorven voor de nobele zaak’, alsof het nog steeds 1919 was. Problematisch vond ik dat als de soldaten van de ene partij voor een nobele zaak heb- ben gevochten, uit de aard der zaak de


soldaten van de andere partij dat voor een slechte zaak hebben gedaan. Zeker bij de oorlog van 1914-’18 heb ik daar zo mijn vraagtekens bij. En dus ging ik maar slenteren tussen de kruizen door en liet hen op me inwerken, zoals ik dat eerder op de dag bij de Franse begraaf- plaats te Verdun had gedaan, waar bijvoorbeeld duidelijk wordt hoeveel Noord-Afrikanen, hoeveel moslims, er voor ‘de goede zaak’ waren gesneuveld. De Tweede Wereldoorlog kan als een zinvolle oorlog worden gezien, omdat hij werd gevoerd tegen de fascistische As-mogendheden, al is dat een notie met een geallieerd vertrekpunt. Er kan net zo goed worden gezegd dat het een zinloze oorlog van die As-mogendhe- den was, die immers de gewelddadig- heden waren begonnen. Maar ook de Eerste Wereldoorlog wordt tegenwoor- dig meer en meer, vooral door Britse historici als zinvol en noodzakelijk gezien. Waarom is me niet duidelijk. Niet voor de democratie in ieder geval met het tsaristische Rusland aan gealli- eerde zijde en een Groot-Brittannië dat luttele maanden na de oorlog vierhon- derd vrijheid en democratie wensende mensen afslachtte in de Indische plaats Amritsar. Herdenk en her-denk de zinvolheid en noodzaak van die oorlog, van iedere oorlog, wandelend over de Duitse begraafplaats te Langemarck, met 25.000 doden ‘begraven’ onder een veldje van misschien 20 bij 40 meter. Herdenk en her-denk de zinvolheid en noodzaak van oorlog, van iedere oorlog, op de begraaf- plaats te Vladslo, thuisplek van Käthe Kollwitz’ Treurend ouderpaar. Volg de blik van de moeder, gefixeerd op een van de honderden zwarte tegeltjes, allen gegraveerd met zo’n tien namen. Ontdek daartussen die van de 18-jarige Peter Kollwitz, gesneuveld enkele maanden na het begin van de oorlog; een oorlog die ook door hem als zinvol en noodzakelijk werd gezien.


april 2017 13


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65