onderwijs N
ederlandse leerlingen scoren laag in internationale leesmotivatieranglij stjes. Veel leerlingen lij ken zelfs een uitgesproken weerstand te hebben tegen lezen. Leesmotivatie en leesweerstand
lij ken belangrij ke factoren in de leesvaardigheid. Maar hoe zit het precies? Wat verstaan we onder leesmotivatie en hoe is de relatie tussen leesmotivatie en leesvaardigheid? Wat is leesweerstand? En kunnen we leesmotivatie bevorderen, leesweerstand tegengaan en daarmee de leesvaardigheid stimuleren?
LEESMOTIVATIE: EEN COMPLEX BEGRIP Er zij n verschillende manieren om leesmotivatie te defi niëren. Een bekend onderscheid is dat tussen intrinsieke en extrinsieke leesmotivatie. In het eerste geval leest iemand omdat hij of zij lezen een leuke, fij ne of interessante activiteit vindt. In het tweede geval leest iemand om externe redenen, bij voorbeeld het halen van een goed cij fer voor een boekverslag.
Motivatie wordt ook gestimuleerd door zelfvertrouwen: weten dat je een leestaak tot een goed einde kunt brengen. Of doordat je lezen een waardevolle activiteit vindt of doordat het een vaardigheid is die je onder de knie wilt krij gen. Ook interesse is een factor in de leesmotivatie: je wordt aangezet tot lezen omdat een tekst gaat over een onderwerp dat je belangstelling heeft of omdat er iets is in de tekst dat je belangstelling aanwakkert. In de literatuur wordt gesteld dat het onderscheid tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie de kern vormt van leesmotivatie. De andere motivatiebegrippen - zelfvertrouwen, waarden, beheersingsdoelen en interesse - worden gezien als ‘antecedenten’: zij bepalen hoe gemotiveerd een leerling is (zie Figuur 1).
Figuur 1 VERTROUWEN De kern van leesmotivatie
LEESMOTIVATIE EN LEESVAARDIGHEID: HOE HANGEN ZE SAMEN? De relatie tussen leesmotivatie en leesvaardigheid kan meerdere kanten opgaan. Sommige onderzoekers stellen dat leesmotivatie de leesvaardigheid beïnvloedt (Figuur 2: Optie 1). Gemotiveerde lezers lezen meer en actiever, en kiezen vaker moeilij kere teksten. Daardoor creëren ze voor zichzelf de gelegenheid om te oefenen. Dat komt hun leesvaardigheid ten goede. Anderen stellen juist dat (Optie 2): leesvaardigheid leidt tot leesplezier. Het meeste bewij s is echter gevonden voor een wederkerige relatie (Optie 3): gemotiveerde leerlingen lezen vaker, vaker lezen leidt tot een betere leesvaardigheid en die betere leesvaardigheid stimuleert het leesplezier. Dit geldt trouwens niet voor alle leerlingen. Bij beginnende lezers en zwakke lezers werd alleen een effect van leesvaardigheid op leesmotivatie gevonden. Kennelij k moeten leerlingen een vaardigheidsdrempel over om met plezier te kunnen lezen.
Figuur 2 OPTIE 1 LEESMOTIVATIE LEESVAARDIGHEID
OPTIE 2
LEESVAARDIGHEID
LEESMOTIVATIE
OPTIE 3
LEESMOTIVATIE
LEESVAARDIGHEID
WAARDEN
BEHEERSINGS DOELEN
INTERESSE
EXTRINSIEKE MOTIVATIE
INTRINSIEKE MOTIVATIE
WEERSTAND TEGEN LEZEN Sommige leerlingen voelen een echte weerstand tegen lezen. In onderzoek spreken we dan van negatieve of ‘ondermij nende’ motivaties. Voorbeelden zij n vermij ding, waarbij een leerling leesactiviteiten uit de weg gaat, omdat ze voelen als verspilde tij d, en ervaren moeilij kheid, waarbij de moed een leerling in de schoenen zakt, omdat hij of zij lezen ervaart als te moeilij k. We zij n gewend om leesmotivatie te zien als een continuüm, dat gaat van positief naar negatief: een leerling is meer of minder gemotiveerd om te lezen. Anders gezegd, positieve en negatieve motivaties zij n keerzij den van dezelfde medaille. Onderzoek laat echter zien dat positieve en negatieve motivaties beter kunnen worden beschouwd als afzonderlij ke medailles. Positieve en negatieve motivaties gaan namelij k samen met verschillende emotionele reacties: weinig leesplezier betekent immers nog niet dat iemand
JAARGANG 2022 23
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56
