onderwijs H
et aantal hulpmiddelen dat beschikbaar is, neemt in de laatste decennia toe. Er komen steeds nieuwe producten bij. Sommige moeten tegen betaling worden aangeschaft, maar er komen ook steeds meer gratis (online)
programma’s en apps voor tablet of telefoon beschikbaar. Veel hulpmiddelen zijn gericht op de ondersteuning van het leesproces door de tekst gesproken aan te bieden. De leerling ervaart namelijk minder last van decodeerproblemen als hij gelijktijdig naar de tekst kan luisteren. Zo kan de leerling zich beter richten op de betekenis van de tekst. Naast hulpmiddelen bij het lezen zijn er ook producten die ondersteuning bieden bij het schrijven (woordvoorspelling, woordenboek, spellingcontrole). Dikwijls maakt dit type hulp deel uit van tekst-naar-spraak voorzieningen. Maar denk ook aan spraak-naar-tekst ondersteuning waarbij de leerling een tekst kan inspreken.
OPVATTINGEN Ondanks de beschikbaarheid van veel verschillende hulp middelen, maakt het onderwijs nog slechts beperkt gebruik van deze mogelijkheden voor leerlingen met dyslexie. Daarvoor noemen betrokkenen verschillende redenen. Zo wordt vaak gedacht dat leerlingen door de inzet van ict hun leesvaardigheid onvoldoende oefenen en onderhouden. Men veronderstelt dat de hulp alleen compenserend werkt, zonder een remediërend effect te hebben. Leerlingen krijgen daarom vaak pas laat, aan het einde van het basisonderwijs of in het voortgezet onderwijs, toe gang tot compenserende software. Wanneer een school ict als hulpmiddel inzet, zien we dat meestal slechts één vorm van hulp beschikbaar is. Er vindt weinig differentiatie plaats. Leerlingen maken gebruik van software bij dezelfde taken en met dezelfde faciliteiten.
COMPENSEREN HEEFT REMEDIËRENDE EFFECTEN Het meeste onderzoek zoekt antwoord op de vraag over de effectiviteit van tekst-naar-spraak hulpmiddelen. Daarbij wijzen studies op zowel compenserende als remediërende effecten. Het leesbegrip neemt toe bij leerlingen met dyslexie als ze naar gesproken tekst kunnen luisteren tijdens het lezen. Er zijn ook studies die laten zien dat leerlingen hun vaardigheden verbeteren als ze een periode werken met een hulpmiddel. Zij presteren daarna zelfstandig, zonder hulp, beter op maten voor leesbegrip in combinatie met woordbegrip, woordherkenning en leesvloeiendheid. Boven- dien tonen studies dat leerlingen meer vertrouwen krijgen en de leesmotivatie toeneemt. Onderzoek naar de effecten van hulpmiddelen laten wel veel wisselende resultaten zien.
INDIVIDUELE VARIATIE In onderzoek worden allerlei factoren genoemd die mogelijk invloed hebben op de effectiviteit. Hoewel zowel jonge als oudere leerlingen van hulpmiddelen lijken te profiteren, hangt het effect samen met het niveau van de lees- en taalvaardigheid van de leerling. Jonge leerlingen moeten over voldoende basisvaardigheden in technisch lezen beschikken. De inzet van alleen tekst-naar-spraak hulp volstaat niet voor het verbeteren van de technische leesvaardigheid als deze nog geen goede basis heeft. Bij oudere leerlingen laten studies zien dat de inzet van compenserende software vooral zin heeft bij teksten die zij zonder hulp moeilijk vinden om te lezen. Met andere woorden: de tekst-naar-spraak moet ‘nodig’ zijn en de inzet van een hulpmiddel is daarom niet bij elke tekst even effectief. Leerlingen kunnen zelfs hinder ondervinden van de tekst-naar-spraak als het teksten zijn die ze zelfstandig kunnen lezen. Over het algemeen lijkt het erop dat leerlingen met de zwakste leesvaardigheid, het meest profiteren van tekst-naar-spraak ondersteuning.
MISVATTINGEN OVER COMPENSERENDE SOFTWARE
Er zijn helaas nogal wat misvattingen over het lezen met compenserende software.
Mythe #1 Leerlingen worden gematst Mythe #2 Compenserende software kan een goede leraar vervangen
Mythe #3 Leerlingen met een leesbeperking moeten de software altijd gebruiken
Mythe #4 Compenserende software zorgt voor luie leerlingen
Mythe #5 Elke leerling kan gebruik maken van dezelfde dyslexiesoftware
Mythe #6 Dure compenserende software is beter Mythe #7 Dyslexiesoftware moet complex zijn om waardevol te zijn voor de leerling
Mythe #8 Ondersteunende technologie is alleen voor mensen met een fysieke beperking
Mythe #9 Een leerling is te jong om met het hulpmiddel te werken
Mythe #10 Het is niet mogelijk om te veranderen van softwarepakket
Zie ook
www.goedekennis.dedicon.nl/alle-artikelen/ mythbusters-dyslexiesoftware
JAARGANG 2021 39
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56
