Column Viewpoint Van Bergen
‘Goed’ na 1945, ‘fout’ ervoor
Lucebert
Vorig jaar, het zal u niet zijn ontgaan, bestond het Nederlandse Rode Kruis (NRK) 150 jaar. In het kader daarvan werden twee boeken geschreven. Een over die gehele periode, waaraan ik verder geen woorden vuil zal maken, en een even vuistdik, maar veel beter werk over de Tweede Wereldoorlog. Omdat ik 25 jaar geleden was gepro- moveerd op een studie over diezelfde organisatie, waarvan de bezettingsjaren het afsluitende hoofdstuk vormden, werd ik gevraagd om bij de presentatie in een discussiepanel plaats te nemen. Omdat de schrijfster mij in haar boek had ingedeeld bij de groep historici die in ‘goed-fout’-schema’s denken, keek ik er mijn proefschrift even op na. Wat ik wel wist, bleek inderdaad: nergens noemde ik het NRK ‘fout’. Sterker: mijn conclusie was nagenoeg dezelfde als die van haar. Het NRK, althans: het Haagse hoofdbestuur, had niet zozeer gecolla- boreerd als wel gefaald als humani- taire organisatie. Het had legalistisch gehandeld en was vergeten waarvoor het op aard was: hulp bieden aan hen die in nood zijn, ook al betekent dit in een dergelijke situatie dat er met de bestaande regeltjes een beetje soepel moet worden omgesprongen. In de fikse media-aandacht die mijn werk toentertijd ten deel was gevallen, was echter wel volop de zin te vinden: Het NRK was fout.’ Dit versimpelt de omplexe werkelijkheid en (ver)oordeelt
waar nuance op zijn plek is. Bovendien wordt het schema soms niet gebruikt waar het, als dezelfde criteria zouden worden gebruikt als voor NSB’ers en uitsers (allemaal fout, terwijl er toch
cht een Duits verzet was), wel degelijk ou kunnen worden gebruikt. n de jaren zeventig werd Willem Aan- es, u weet wel: van de GermAantjes, ubliekelijk door onze Rijksgeschied-
chrijver veroordeeld, terwijl nader nzicht leerde dat hij ‘slechts’ een beetje out was geweest. Duitse communisten aten vanaf 1933 tot 1945 in het verzet – met een kleine adempauze tussen 1939
en 1941. Zij waren ‘goed’, maar gingen na 1945 zelf onderdrukkertje spelen in de Duitse Democratisch Genoemde Republiek. Josef Mengele was uiter- aard een hartstikke foute ‘arts’, maar de zeker zo foute ‘wetenschappers’ die vanuit hun Kaiser-Wilhelm-Instituut (het huidige Max Planck) bij hem de schedels voor meting bestelden, gingen na 1945 vrolijk door met het bedrijven van maatschappelijk hogelijk gewaar- deerd onderzoek. En als de Duitsers fout waren in Nederland in 1940-1945, hoe moeten we dan de Nederlanders beoordelen die slachtingen aanricht- ten te Banda, Atjeh, Lombok? Waarom moet dan ineens alles ‘in zijn tijd’ worden gezien? Begrijp me goed, ik ben helemaal voor ‘in zijn tijd’-zien, maar dan wel voor alles en iedereen, en niet alleen voor ons eigen. Dan ook voor alle plaatsen en tijden, en niet alleen voor die, die ver weg liggen en al een hele tijd achter ons, al is het maar omdat het verdomd lastig is te zeggen waar dan de grenzen moeten worden gelegd. En dat brengt me op de oorlog van 1945-1949. Als we ook die oorlog als ‘fout’ bestempelen, dan volgt daar auto- matisch uit dat de toenmalige oorlogs- tegenstanders ‘goed’ waren. Maar hoe moet dat dan als – vergelijk het met de Duitse communisten – zij in 1940-1945 de Duitse kant hadden gekozen? Luce- bert, de held van dichtend Nederland, de man die schreef dat alles van waarde weerloos is en een van degenen die de oorlog in Indonesië hekelden, blijkt in 1940-1945 zijn brieven met Heil Hitler te hebben ondertekend en vrijwillig in Duitsland, zijn ‘gekozen vaderland’, te hebben gewerkt. ‘Goed’ na 1945, ‘fout’ ervoor. Als het voorbeeld van Lucebert iets aantoont, dan is het wel dat het indelen in politiek ‘goed’ en ‘fout’ vrijwel overal en altijd de waarheid geweld aandoet en dus beter gisteren dan vandaag zelf naar de mestvaalt der geschiedenis moet worden verwezen.
Dr. Leo van Bergen is geboren midden in het non-militaire jaar 1959. Desondanks heeft het thema 'oorlog' altijd zijn historische belangstelling gehad, waarbij zijn aandacht vooral uitgaat naar de medische gevol- gen. Op dat terrein wordt hij internationaal als autoriteit erkend. Hij schreef Zacht en eervol, over het lijden en sterven in de Eerste Wereldoorlog.
april 2018 23
Foto: Birgit de Roij
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65