Tekst: Hans Bouman Beeld: Shutterstock


057


in Nederland, enkele maanden geleden, constateerde Irving tot zij n verdriet dat de boodschap van zij n boek nog altij d pij nlij k actueel was.


Nazi-Duitsland Een totaal ander aspect van de medische professie wordt belicht in De pij l van de tij d van Martin Amis, dat speelt in nazi-Duits- land. Hoofdpersoon is Odilo Unverdorben, die in Auschwitz een functie krij gt als assistent van Joseph Mengele en in het kader daarvan allerlei gruwelij ke medi- sche experimenten uitvoert. De pij l van de tij d wordt in omgekeerde


volgorde verteld: via de naoorlogse jaren belanden we in de kampen, waar joden tot leven komen in de gaskamers. Het wondermedicij n heet Zyklon B. Als de concentratiekampbewoners weer wat zij n aangesterkt, mogen ze hun gevange- nispakken inruilen voor burgerkleding en worden ze naar de getto’s gereden. En dan, na een paar jaar, worden kampen en getto’s afgebroken, treedt de vrede in en lij kt het alsof er nooit iets is gebeurd. De vertelwij ze is meer dan een gim-


mick. Zoals Amis me ooit vertelde in een interview: “De Entlösung werd gepresen- teerd als een gezondheidsoplossing. Het Jodendom was een ziekte. De nazi’s ver- anderden de arts in iemand die doodde in plaats van genas. Door mij n verhaal in chronologisch omgekeerde volgorde te vertellen, dramatiseer ik dat.” In De weg naar Wellville van T.C. Boyle


is de arts niemand minder dan John Harvey Kellogg, tegenwoordig vooral bekend als de uitvinder van de corn- fl akes, maar in het begin van de twintig-


ste eeuw een vooraanstaand innovator op het gebied van de volksgezondheid. Kellogg propageerde abstinentie van on- der meer vlees, alcohol, koffi e, nicotine en seks, propageerde kost als protose, kumis en bonenpastabroodjes en beval radiumtherapie en sinusoïdale baden aan. Boyle’s beeld van Kellogg is redelij k genuanceerd: de medicus is zowel een compassievol gevoelsmens, iemand die 42 kinderen heeft geadopteerd en die zo goed mogelij k probeert op te voeden, als een arrogante fanaticus met blinde overtuigingen. Deze roman kent zij n karikaturale momenten, maar het is ook een verrukkelij ke persifl age op de uitwassen van de gezondheidscultus in de westerse wereld, toen en nu. In Publieke werken, dat speelt tegen het


einde van de negentiende eeuw, schenkt Thomas Rosenboom de literatuur een mooi portret van een ambitieuze apo- theker, gezegend met de naam Christof Anij s. Hij is de hoofpersoon van de in Hoogeveen gesitueerde verhaallij n van de roman (in de andere verhaallij n lezen we over zij n Amsterdamse neef Walter Vedder). Anij s mag zich graag gewichtig gedragen, waardoor hij door de Hoogeveense intelligentsia niet erg serieus wordt genomen. Bij de plaatse- lij ke veenarbeiders staat hij echter in hoog aanzien. Tegenover hen gedraagt hij zich meer als arts dan als apotheker, wat hem op problemen met het medisch tuchtcollege komt te staan. Rosenboom heeft zich bij het schrij -


ven van zij n roman onder meer laten inspireren door het boekje Apotheek Radij s voor een gezond Hoogeveen van Anne


Aalders, dat het verhaal vertelt van de historische apotheker Christoff er Radij s. Interessante overeenkomst: beide heren weigerden kordaat het vruchtafdrij ven- de middel zevenboom te verstrekken aan zwangere dames. Als die beweerden dat het voor de geit was, luidde Radij s’ schampere repliek: “Dan ga je maar na de veearts.”


Moreel ijkpunt Een van de indrukwekkendste (én sympathiekste) portretten van een medicus in de hedendaagse literatuur is dat van neurochirurg Henry Perowne in Zaterdag van Ian McEwan. We volgen zij n gangen op zaterdag 15 februari 2003, als in Perowne’s woonplaats Londen een massademonstratie plaatsvindt tegen de dreigende Irak-oorlog. Het is niet gemakkelij k door-en-door fatsoenlij ke personages interessant te maken, maar McEwan slaagt daar op glorieuze wij ze in. Perowne is een moreel ij kpunt in een wereld vol morele verwarring. Zater- dag is doortrokken van het gevoel van voortdurend aanwezige dreiging, van kwetsbaarheid, zoals die de wereld sinds 11 september 2001 in zij n greep heeft. Het begint ermee als Perowne mid-


den in de nacht wakker wordt en een vliegtuig met brandende vleugel richting Heathrow beweegt. Een terroristische aanslag? Andere gebeurtenissen verster- ken de omineuze sfeer. Uiteindelij k zal een combinatie van een medische én een literaire ingreep het glorieuze slot van deze roman bewerkstelligen. Henry Perowne is iemand aan wie je je als zorg- professional kunt spiegelen. <


in deze droogkomi- sche, bij vlagen ook ontroerende roman, die ethische kwesties aan de orde stelt. Miquel Bulnes Zorg: satire op de zorgsector via de belevenissen van een vrouwelijke


chirurg-in-opleiding. Ruimhartige doses narigheid verpakt in zeer verteerbare ironie. Nawal El Saadawi Dagboek van een vrou- welijke arts: Egyptische student geneeskunde komt in opstand tegen


de maatschappij die haar onderdrukt. De auteur zelf is psychiater. Jan van Aken De om- megang: middeleeuwer en vondeling Isidoor van Aken wordt een gefor- tuneerd arts en ont- wikkelt zich vervolgens


tot bouwmeester en geheugenkunstenaar. David Vann Legende van een zelfmoord en Caribou Lodge. In beide boeken fi gureert een op Vanns eigen vader geïn- spireerde, getourmen- teerde tandarts. Vann sr.


pleegde zelfmoord. Julian Barnes Flauberts papegaai: gepensioneerd arts Geoffrey Braithwaite is geobsedeerd door de Franse schrijver Flaubert en de papegaai die hem inspireerde.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76  |  Page 77  |  Page 78  |  Page 79  |  Page 80  |  Page 81  |  Page 82  |  Page 83  |  Page 84  |  Page 85  |  Page 86  |  Page 87  |  Page 88  |  Page 89  |  Page 90  |  Page 91  |  Page 92  |  Page 93  |  Page 94  |  Page 95  |  Page 96  |  Page 97  |  Page 98  |  Page 99  |  Page 100  |  Page 101  |  Page 102  |  Page 103  |  Page 104  |  Page 105  |  Page 106  |  Page 107  |  Page 108  |  Page 109  |  Page 110  |  Page 111  |  Page 112  |  Page 113  |  Page 114  |  Page 115  |  Page 116  |  Page 117  |  Page 118  |  Page 119  |  Page 120  |  Page 121  |  Page 122  |  Page 123  |  Page 124  |  Page 125  |  Page 126  |  Page 127  |  Page 128  |  Page 129  |  Page 130  |  Page 131  |  Page 132