Mijlpaal


Tekst: Els van Thiel Beeld: De Beeldredaktie/Wiebe Kiestra


Metamorfose geneeskunde in de negentiende eeuw Boeiende geschiedenis


In de tweede helft van de negentiende eeuw maakte de geneeskunde een duizelingwekkende ontwikkeling door. Het vak werd als het ware opnieuw uitgevonden. Historicus Allard Calkoen onderzocht hoe medici in opleiding reageerden op die vernieuwing. Ze namen het laconiek op, zo blijkt.


A


llard Calkoen (71) schreef vanaf 1973 in Arts & Auto over de geschiedenis van de Nederlandse universiteiten, de me- dische faculteiten en academische zie-


kenhuizen. Die artikelen verschenen jarenlang in de kerstnummers. Calkoen was eerder verbonden geweest aan de kunstredactie van dagblad Het Vaderland, iets heel anders dan de geschiedenis van de medische wereld en de universiteiten. Ook nadat zijn laatste verhaal in 1995 in Arts & Auto verscheen, behield hij een levendige belangstel- ling voor het onderwerp. Dat culmineerde eind 2012 in het aan de Universiteit Leiden verdedigde proefschrift Onder Studenten, Leidse aanstaande medici en de metamorfose van de geneeskunde in de negentiende eeuw (1838-1888). Calkoen: “Fascinerend, hoe in die periode


de geneeskunde over de gehele linie wezenlijk veranderde. De specialistische differentiatie zette krachtig door, medicalisering werd een toverwoord. Geleerde ‘doctores’ rekenden af met de romantiek en werden praktiserende artsen


‘Ondanks alle ontwikkelingen bloeide het verenigingsleven’


en realistische wetenschappers. Vergelijk je de geneeskunde in de periode 1800-1850 met die van 1900, dan zie je totaal verschillende werelden.” De Leidse studenten waren zich in die tijd


G. Th. A. Calkoen, Onder Stu- denten, Leidse aanstaande me- dici en de metamorfose van de geneeskunde in de negentiende eeuw (1838-1888), Uitgeverij Ginkgo, Leiden, 2012.


034 mei 2013 ArtsenAuto ArtsenAuto


eigenlijk niet zo bewust van die grote vooruit- gang, moest Calkoen concluderen. “Noem het blasé, ze namen het voor kennisgeving aan.” Ze waren er wel van op de hoogte, wat niet verwon- derlijk is met hoogleraren van het kaliber van Kamerlingh Onnes en Lorentz. Het verbaasde Calkoen dat de studenten met hun toenemende


werklast – er moest aangepoot worden met al die nieuwe ontwikkelingen – hun animo voor het studentenleven niet verloren. Integendeel, het verenigingsleven bloeide; studenten vonden nog ruimschoots de tijd voor ‘Zoep’n, toep’n en op de wiev’n kroep’n’, zoals men in die tijd zei. Dus eigenlijk is er niets nieuws onder de zon?


Toch wel, zegt Calkoen, er kwamen voor het eerst vrouwelijke studenten en met de aanleg van de spoorwegen deden spoorstudenten hun intrede. En het Latijn verdween. Toen Calkoen zich er in 1972 in begon te verdie-


pen, was medische geschiedenis vooral iets voor gepensioneerde artsen die het als hobby zagen. En ook op dat gebied is er veel veranderd: er zijn te- genwoordig nog maar weinig wetenschappelijke disciplines die zich niet met de geschiedenis van de geneeskunde bezighouden – van de archeolo- gie tot en met de zoölogie. “Het zou dus vreemd zijn als dokters zelf geen aandacht zouden heb- ben voor de boeiende geschiedenis van hun vak. In hoeverre ze eraan toekomen, is vers twee.”


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76  |  Page 77  |  Page 78  |  Page 79  |  Page 80  |  Page 81  |  Page 82  |  Page 83  |  Page 84  |  Page 85  |  Page 86  |  Page 87  |  Page 88  |  Page 89  |  Page 90  |  Page 91  |  Page 92  |  Page 93  |  Page 94  |  Page 95  |  Page 96  |  Page 97  |  Page 98  |  Page 99  |  Page 100