872 | WEEK 46-47 15 NOVEMBER 2017


THEMATENTOONSTELLING GAMECHANGERS IN SCHEEPVAARTMUSEUM Vernieuwing in scheepvaart betekent vaak welvaart Sara Keijzer


Druk op de hele maritieme sector om nog eens extra te innoveren


Conservator Sara Keijzer bij het museum en het nagebouwde VOC-schip Amsterdam.


AMSTERDAM Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam oogst waardering voor zijn pas geopende tentoonstelling ‘Gamechangers, maritieme innovaties’ die hier nog tot 1 juli 2018 te zien zal zijn. Deze expositie van 32 be- langrijke Nederlandse uitvindingen op ma- ritiem gebied – en allerlei dappere pogingen daartoe - bewijst maar weer eens dat ver- nieuwing in de scheepvaart en waterbouw iets van alle tijden is.


duurzamere oplossingen. Van de eerste bag- germolen tot de berging van de Russische on- derzeeër Koersk; Nederland is al eeuwenlang een land van maritieme innovatie”.


De maritieme sector wordt maar al te graag gepresenteerd als het visitekaartje van ver- nieuwing, durf en ondernemingszin. Innovatie wordt namelijk gezien als de sleutel tot con- currentiekracht en de oplossing voor elk denk- baar probleem. Hoe lonend en logisch inno- veren misschien ook oogt; de werkelijkheid is vaak weerbarstig.


MARK VAN DIJK


“De aanleiding is tweeledig geweest”, vertelt conservator Sara Keijzer, die deze tentoonstel- ling met het hele team van specialisten - zo benadrukt ze zelf - van het museum heeſt sa- mengesteld. De reacties van de bezoekers zijn allemaal bijzonder positief. Keijzer: “Enerzijds is innovatie een actueel onderwerp. Je strui- kelt er haast over! Zeker in de maritieme sec- tor, waarin de druk om te verduurzamen toe- neemt, lijkt de noodzaak om te innoveren groter dan ooit. Anderzijds is maritieme inno- vatie van alle tijden. En juist omdat de sector eeuwen teruggaat, zijn er parallellen te trek- ken tussen heden en verleden”.


Michael Huijser, directeur van Het Scheepvaartmuseum over Gamechangers, die een periode van 500 jaar bestrijkt: “De ten- toonstelling vertelt de verhalen over verras- sende, spectaculaire, maar ook jammerlijk mislukte inspanningen, die ontstonden van- uit het streven naar snellere, goedkopere, veiligere en - tegenwoordig belangrijk - ook


En innovaties komen kennelijk altijd voort uit een combinatie van ondernemerschap, han- delsgeest, lef en nieuwsgierigheid van per- sonen. Daarom maakt de bezoeker van de tentoonstelling ook kennis met de mensen achter deze uitvindingen of innovaties – veel- al Hollanders. Dat zijn immers de échte ga- mechangers geweest: visionaire pioniers, betrokken mensenredders, maar soms ook ge- vaarlijke oplichters.


Roeiduikbootje Bij binnenkomst wordt de bezoeker met- een geconfronteerd met een prachtig staaltje technisch vernuſt, want daar staat een hou- ten reconstructiemodel van de eerste wer- kende duikboot – uit 1620 van de hand van Cornelis Drebbel. Deze Alkmaarder ontwik- kelde – weliswaar in dienst van de Engelse ko- ning Jacobus I - een tweepersoons roeiduik- bootje. Naar verluidt heeſt het gevaarte het destijds drie uur onderwater in de Theems uitgehouden.


De uitvindingen die de Gouden Eeuw mede mogelijk hebben gemaakt, hebben lang niet allemaal direct betrekking op scheepvaart.


Zo staat er een model op de expositie van een paltrokmolen; doorontwikkeld uit de eerste de eerste houtzaagmolen van Cornelis van Uitgeest, die er al in 1593 octrooi op had ge- kregen. De techniek is nog in museale vorm te aanschouwen op de toeristische Zaanse Schans. Maar zonder zo’n houtzaagmolen had de Republiek der Nederlanden destijds nooit de grootste koopvaardijvloot ter wereld kun- nen opbouwen.


Sommige ogenschijnlijk eenvoudige uitvindin- gen hadden een grote impact op de ontwikke- ling van het land. Zo gaf het haring kaken aan boord van schepen de visserij een gigantische impuls. Door deze unieke visverwerkingsme- thode werden de Hollanders op slag de groot- ste leveranciers van haring in de zestiende eeuw. En behalve technisch zijn sommige in- novaties ook van heel andere aard geweest; zoals juridisch en financieel - met de introduc- tie van het eerste vrij verhandelbare aandeel door de VOC.


De expositie besteedt ook uitgebreid aandacht aan de hypes rond sommige innovaties en goedbedoelde mislukkingen. Het voorbeeld van het Vliegende Vaartuig is illustratief te noe- men. Dit schip zou zonder de destijds nood- zakelijke zeilen of riemen kunnen varen. De nieuwsgierig toegestroomde menigte bracht het met geheimzinnigheid omgeven vaar- tuig tijdens de proefvaart zelfs tot zinken. Dat bracht tevens de waarheid over de scheepaan- drijving aan het licht: vijf paarden kwamen bo- ven water, terwijl er eentje verdronk.


Nieuw motief De aloude doelen van de gamechangers wa- ren door de eeuwen heen altijd: sneller, goed- koper en veiliger. Daar kwam in de 20ste


eeuw


geleidelijk een nieuw motief bij. Het moest na- melijk ook nog eens duurzamer. Hedendaagse innovaties worden op de tentoonstelling in historisch perspectief geplaatst, zoals met de eerste baggermolen, de zogenoemde modder- molen. Als voorbeeld van de circulaire econo- mie in de toekomst wordt de ontwikkeling ge- toond van het creëren van bouwmateriaal uit hergebruikte bagger; ter versteviging van dij- ken en kades, als blokkenstenen voor wonin- gen, of als filament voor 3D-printers. De scheepvaart is intussen zelf ook veel scho- ner geworden, met de ontwikkeling van de dieselmotor na het stoomtijdperk. En trotst prijkt hier ineens ook de Ecoliner 1145 van scheepsbouwer Damen in een van de muse- umvitrines. Een speciaal plekje is daarnaast ingeruimd voor de veelzijdige ontwikkelingen in de waterbouw, met als voorbeeld de wel zeer opmerkelijke kantelsluis. Deze is alweer in 2014 bedacht door Carolus Poldervaart.


Als slotstuk is er op Gamechangers een ere- plekje ingeruimd voor de eenpersoons-sub- mersible voor persluchtduikers: de Ortega MK1a. Dit even simpele als succesvolle duik- bootje van Filip Jonker wordt inmiddels ook in een driepersoons-uitvoering geproduceerd. En via een doorzichtig lakendoek is in de ruim- te ernaast het archetype van het begin van de tentoonstelling opnieuw te aanschouwen: de houten roeiduikboot uit 1620.


47


Themaweekenden Gedurende de looptijd van de tentoon- stelling Gamechangers organiseert Het Scheepvaartmuseum maandelijks terugke- rende, inspirerende themaweekenden.


Tijdens deze dagen is er in en om het mu- seum van alles te zien en te doen; er lig- gen bijzondere schepen aan de kade, er zijn workshops, lezingen en een uitge- breid film- en documentaire programma. Zo staat op 25 en 26 november het thema ‘stoom’ centraal. Andere onderwerpen van de themadagen zijn onder meer haring ka- ken, duurzaamheid, navigatie en onderzee- ers. Het exacte programma wordt telkens bekend gemaakt op de website van Het Scheepvaartmuseum.


De oerduikbuit van Drebbel.


Ortega Submersible, winnaar Piet de Jong Innovatieprijs 2016: even simpel als succesvol.


Damens Ecoliner in het echt; vorig jaar nog Europa’s groenste binnenvaarttanker.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64