Column Toine van Benthem


Jizzen blijf gissen W


erg gericht op snel tperen, scannen,


en in hokjes stoppen.”


“Ons brein is herkennen


anneer een geoefende vogelaar in een flits een vogel ziet vliegen, werken zijn hersens heel snel een lijstje af: Waar ben ik, seizoen, tijd, biotoop, wat zag ik, grootte, vleugelvorm, vlieghouding, kleur, zang? Al die aspecten van een vogel kort


samengevat noemt een vogelaar de ‘jizz’ van een vogel. Het begrip stamt al uit 1921 en is niet afgeleid van ‘giss’ wat bij het herkennen van vliegtuigen werd gebruikt in WWII. ‘Giss’ is een acroniem van General Impression of Shape and Size. Mensen hebben ook een jizz, een pakketje eigenschappen dat onmiskenbaar bij iemand hoort, dat vertelt wat voor soort mens je bent, waar je vandaan komt, geslacht, leeftijd, humeur, type, dat soort dingen. Ons brein is erg gericht op snel typeren, scannen, herkennen en in hokjes stoppen. Leuk om af en toe te oefenen, op een terras kan dat uitstekend.


Bij het toneel heet het typecasting: een acteur uitzoeken bij een rol die precies de uitstraling heeft die bij zo’n type past. Bij de politie heet het profileren, dat heeft een minder sympathieke connotatie, zeker in de woordcombinatie ‘etnisch profileren’.


Ook in de tandartspraktijk scant ons brein bliksemsnel de ‘jizz’ van een nieuwkomer. Wat voor patiënt/mens is dat? Kleding, verzorgd uiterlijk of niet, taalgebruik, oogopslag, verhaal…


Maar probeer geen hermetisch beeld van iemand te vormen, houd ruimte voor verrassingen die er bijna altijd zijn. Als een vogelaar in de gauwigheid ‘jizzend’ een sperwer voor een koekoek aanziet kan dat weinig kwaad, maar een profiel van een nieuwe patiënt op basis van een handjevol indrukken kan je op een heel verkeerd been zetten. Met een open mind tegen onverwachte aspecten van mensen aanlopen is more fun.


Even in alle eerlijkheid: had u verwacht dat ik een fanatieke birdwatcher zou zijn? En dat ik zoveel irritante Engelse woorden zou gebruiken? Dat bedoel ik. Z


TOINE VAN BENTHEM, TOINE@VANBENTHEM.NET, IS TANDARTS, CABARETIER, TEKSTSCHRIJVER, ACTEUR EN MUZIKANT.


38 NT DENTZ JUNI 2021


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76  |  Page 77  |  Page 78  |  Page 79  |  Page 80  |  Page 81  |  Page 82  |  Page 83  |  Page 84