ZATERDAG 18 SEPTEMBER 2010
buitenland
Naar Irak alsredder vancultuurschatten
ErfgoeddeskundigeRenéTeijgeler probeertin landen alsIrakenAfghanistan nationale cultuurschatten te redden vanplunderaars. ‘In Irak wasstelen vanoudheden een industrie.’
HENKSCHUTTEN E
én keer dreigdehet ver- keerdmet hem af te lo- pen.“Ik had me laten op- halendoor de bewaking vandeNationale Biblio-
theekinBagdad, toen onze auto – geen pantservoertuigmaar eenge- wone truck–voor eenstoplicht halt moest houden en eenpolitieagent opmeafkwam.Ikzag dat hijzijn te- lefoon wilde pakken. Geen goed te- ken, want dat betekent meestal dat zo iemand je herkent en de terroris- tengaatwaarschuwen. Hetwas dus hij of ik. Ik hebmijn pistool getrok- kenenhem goed aangekeken. Ge- lukkigliep het goed af.” Als voormaliglinks activist was
het voor Teijgeler,van huis uit an- tropoloog, even wennen om met eenpistool rond te lopen. Begin 2003,kortnadat hij eenstudie had gepubliceerd over de conservering vanoudheden in de tropen, raakte hij op eenconferentie aan de praat met eenhogeNederlandsemilitair over de beschermingvan cultureel erfgoed.Het wasvlak voor de inva- sie vanIrakenhet legerkon eenerf- goedexpertgoed gebruiken. Hetge- sprek resulteerde in zijnaanstelling als reserveofficier, eerst in de rang vanmajoor,daarna als luitenant- kolonel. Hetleger besloothemvrijwel met-
eenuit telenenaandeAmerikaanse ambassade in Bagdad, waar een jaar eerder het Iraakse museum voor Oudheden wasgeplunderd. Heel even stonddebescherming vanhet erfgoed in Irak, bakermat vandebeschaving, in het centrum vandeinternationalebelangstel- ling. Wekelijks,soms zelf dagelijks, schoof Teijgeler aanbij de Iraakse minister vanCultuur en zijnstaf.
Z
evenmaanden verbleef Teijge- ler in Irak. Hijhieldkantoor in het voormalige regeringspa-
leis vanSaddam Hoessein,waar ook de Amerikaanse ambassade ge- vestigdwas.Nazijnaankomstin juli 2004zag hij de situatie snel ver- slechteren. “In het begin konjeje nogredelijkvrij bewegen, maar daarna ginghet steeds verder berg- afwaarts.Zondermilitair konvooi of particulier beveiligingsbedrijf kon- denwenietmeernaar buiten.” Tijdens zijnverblijfinIrakwas
Teijgeler onder meer betrokken bij de beschermingvan de Imam Ali- moskee in Najaf en de reddingvan het Ottomaanse archief in de Natio- nale Bibliotheek vanBagdad. Loka-
le archeologische diensten voorzag hij vantransportmiddelen en com- municatieapparatuur.Maar vanwe- ge het oplaaiende geweld werd het werk voor de lokale inspecteurs te gevaarlijk en kondendeplunderin- gensterk toenemen. Vooral in het zuiden, waar het volligtmet waar- devolle oudheden die makkelijkte transporterenzijn, zoalskleitablet- ten, cylinderzegels of kleinebeeld- jes,wasdesituatie volgensTeijgeler dramatisch.Vaakwarendeplunde- ringenhetwerk vandelokalebevol- king, maar ook internationale smokkelbendes warenvolgens Teij- geler in Irakactief.“Het dorpshoofd haddan eendeal gemaakt met tus- senhandelaren.” Ophet stelen vanoudheden stond
onder Saddam de doodstraf. Maar na de valvan het regime waservol- gens Teijgeler geen houden meer aan. Bibliotheken, musea, archie- ven, universiteiten, regeringsge- bouwen, geen plek wasmeer veilig. Tijdens zijnverblijfinIrakverdwe-
national ForcesinIrakals de regio- nale staf vanHalliburton, het be- drijf dat alleniet-militairetaken voor het Amerikaanse legeruitvoer- de,gevestigdwas.Intotaal kostte het 800miljoen dollar om die basis te verhuizen. Driemaandenlangre- den vrachtwagens 24 uurper dagaf en aan. “Die2500 mandie op dat terrein gelegerd waren, hebben daarveel vernield. Als eenbulldo- zer een beschermingswal aanlegde, konjevan alles tevoorschijn zien komen, vankleineAssyrische beeldjestot en met eensteen met de naam vankoningNeboekadnezar, de belangrijkstebouwervan Baby- lon. Maar veel ergerwaren de ver- nielingendoor het Halliburtonper- soneel. Zijwalsten gewoon stukken terrein platomer op te bouwen.” Na zijnverblijfinIrakvertrok Teij-
geler in 2009 op verzoekvan gene- raal-majoor MartdeKruijf, de com- mandant vandeIsaf-troepenin Zuid-Afghanistan,vooreenhalf jaar naar Kandahar.Net als Irak is Af-
Taliban verdient na wapens en drugshet meestmet oudheden
nen wekelijks tienduizendoudhe- den over de grens.“Hetwas eenin- dustrie. ViaIraaks Koerdistannaar TurkijeofIran, of via Jordanië of Sy- rië kwamen ze in de bekendesmok- kelaarscentravan Europa terecht, zoals Londen, Zürich, Brusselof Amsterdam.” Teijgeler is tevreden over wathij
heeft kunnen uitrichten in Irak. Tot zijnbelangrijkstewapenfeit rekent hij de ontruimingvan de opgegra- venstadsresten vanBabylon, waar aanvankelijk zowel het regionale commandocentrumvan de Multi-
ghanistaneengoudmijnvoorsmok- kelaars in oudheden. “Voor de Tali- banisillegale handel in oudheden na drugs en wapens de belangrijk- stebronvan inkomsten. Hetgebied is altijdingeklemd geweest tussen allerlei groterijken. Iedereen die een nieuwwerelddeel wilde verove- ren, moest door dat gebied heen. Maarhetwasookeenkruispuntvan religies.Het boeddhistischerijk hieldinNoord-Afghanistan op.De prachtige Boeddhabeelden,die door de Taliban in Bamilyanwer- den opgeblazen zijndaar eenvoor-
beeld van.” Als erfgoeddeskundige konTeijgeler in het zuiden maar tot op zekere hoogteiets uitrichten. “Opsommige belangrijkehistori- sche locaties, zoals bijvoorbeeld de bazaar vanLashkar Gar in de pro- vincieHelmand,werdnogvolop ge- vochten. Veelmonumenten zijnbo- vendienalindedertigjaar durende burgeroorlogmet de grondgelijkge- maakt.Kaboel is door rivaliserende krijgsheren totaal kapotgeschoten. Vooral tijdens het regime vandeTa- liban zijn enorme vernielingenaan- gericht.Zij hebben geen enkel res- pect voor oudheden, behalve als ze islamitischzijn.”
Unescoeen beroep op hem deed na de aardbevinginHaïti. De ramp bleek ondermeer enormeschade te hebben aangerichtaan heilige plaatsen, waar de Haïtianen hun voodoorituelen uitvoeren. “Haïtia- nen zijn eenintens religieus volk,” zegt hij. “Diegodsdienst is eenvan de weinige uitlaatkleppen die de mensen noghebben. Kort na de ramp gingdeaandacht vooral uit naar puin ruimenenmensen red- den. Voor de armen en minderbe- deelden,endatzijndemeesteHaïti- anen, is het nu heelbelangrijkdie heiligeplaatsen weer te herstellen. Zo kunnen ze de kracht vinden om hunlevenweer op te pakken.” Volgende maand reist Teijgeler
S
opnieuwnaar Afghanistan om voor Unescoeen plantemaken hoe ille- gale opgravingenenillegale handel in oudheden het beste kunnen wor- den tegengegaan. Veel veiligerishet sinds zijnlaat-
stebezoek niet geworden. “In Ka- boel is het aantal aanslagenalleen maar toegenomen.Dat maakt het werk er niet makkelijker op.Onze reismogelijkheden zullen beperkt zijn. We zullen zien.Ikhoop wat langertekunnen blijven, want we moet uitvindenwat de Afghanen willen. Zijmoeten prioriteiten stel- len, niet ik.” In zijn contacten met zowel natio-
nale als internationaleautoriteiten heeftTeijgeler altijd gehamerdop de relatie tussen erfgoed en ontwik- keling. “Waaromgaan mensenste- len?Omdat ze niets te eten hebben. Jemoetdusvoor economischealter- natievenproberen te zorgen. Dat bewustzijn moet nogopgangko- men.Hetiseen langzaamproces.”
oms wordt Teijgeler ookinge- schakeldbij grotenatuurram- pen, zoalsbegin dit jaar toen
IJsbaan
ze zoon ogenblikkelijkvan school wilden halen,want er is in ons dorp eennieuwgymnasium geopend.Endaar zijn de facilitei- tenveelmooier en beter.“Ieder kindheeft zijneigen computer op school.Enhebjedesportvelden gezien?” Dieheb ik gezien,want de school, die heeltoepasselijk ‘President’ heet, is bij onsomde hoek.Enhetmoet gezegdwor- den, de President School zieter prachtiguit,met een eigen zwembad, laboratorium, gymen ijsbaan. Dehuidigeschool vanBerend
D
kandaar niet aan tippen.Delo- kalen zijnheel klein en een com- puter hebikernog nooit gezien. Maar Berendis erwelheel geluk- kig. Zijn twee broers, die voor hemde school afmaakten, doen het voortreffelijk opEngelse uni- versiteiten. Dus zo slechtisde opleidingniet.Misschienwatou- derwets,maarRussischdegelijk met een grotenadrukopuit het hoofd leren.Endie computer heeft hij natuurlijk thuis. Trouwens,zei ik tegendemoe-
dervan Alexander, is het niet a- sociaalomhemzomaar uit de
TypischRussische nouveauxriches
klaswegtehalen?Dekinderen zijn al sindshunzevende samen. Berendheeft eenhele hechte klas.Hij zou er niet aan moeten denken zijn vriendjes te missen. Hetgaat eromdat onze kinde-
renhet beste krijgen, sputterde demoeder tegen.Natuurlijk, zei ik, maar dat bestezit niet per se in mooie spullenofdureleraren. Ik zei het er niet bij, maar dacht: dat is typischvanRussischenou- veauxriches;steeds meer willen, aldoormaar veranderen, zonder rekeningtehouden met anderen. Berenden zijn vriendjes hebben nogtweejaar te gaan tothet eind- examen.Waaromzoudenzeop stel en sprongoverstappen? Hoeveel kost die President
School eigenlijk,vroeg ik. ‘Oh,’ zeidemoeder nonchalant,“je betaalt100.000 eurovoor de toe- lating, en daarnaast tweedui- zend europermaand.Maar dat hebikgraag voor mijn zoon over.” Thuis hoorde ik Berendvia Sky-
pe met z’n vriendjepraten. Ze piekerdenerniet overomover te stappen naar de nieuweschool, ondanksdesportveldenenhet zwembad.Wijblijvenbij onze juf, zeidenzebeslist. Ditweekend zijnzeopschool-
reisjenaar Pskov.Heel ouder- wets,met de trein.
DERKSAUER RenéTeijgelerwachtinBagdadomgestolenoudhedenterugtekopen.
emoeder vanAlexander, het beste vriendjevan onze veertienjarigezoon Berend, belde.Ofweon-
13
Mockba
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65 |
Page 66 |
Page 67 |
Page 68 |
Page 69 |
Page 70 |
Page 71 |
Page 72 |
Page 73 |
Page 74 |
Page 75 |
Page 76 |
Page 77 |
Page 78 |
Page 79 |
Page 80 |
Page 81 |
Page 82 |
Page 83 |
Page 84 |
Page 85 |
Page 86 |
Page 87 |
Page 88 |
Page 89 |
Page 90 |
Page 91 |
Page 92 |
Page 93 |
Page 94 |
Page 95 |
Page 96 |
Page 97 |
Page 98 |
Page 99 |
Page 100 |
Page 101 |
Page 102 |
Page 103 |
Page 104 |
Page 105 |
Page 106 |
Page 107 |
Page 108 |
Page 109 |
Page 110 |
Page 111 |
Page 112 |
Page 113 |
Page 114 |
Page 115 |
Page 116 |
Page 117 |
Page 118 |
Page 119 |
Page 120 |
Page 121 |
Page 122 |
Page 123 |
Page 124 |
Page 125 |
Page 126 |
Page 127 |
Page 128 |
Page 129 |
Page 130 |
Page 131 |
Page 132 |
Page 133 |
Page 134 |
Page 135 |
Page 136