Tekst: Frank van Kolfschooten Beeld: Wout de Bruijne
Favoriete pil
Hoogleraar neurobiologie Dick Swaab
“We wachtten in ons instituut al jaren op een herziene versie van het handboek neuro- wetenschappen van Nobelprijswinnaar Eric Kandel”, zegt de Amsterdamse hoogleraar neurobiologie Dick Swaab. “En toen kwam hij ineens met een geweldig, andersoortig boek: The Age of Insight. In dit boek keert Kandel terug naar Wenen, toevallig ook zijn geboor- testad, rond 1900 en laat hij zien hoe pioniers in de wetenschap, geneeskunde en kunst, zoals Freud, Schnitzler, Klimt, Schiele en Kokoschka, de basis hebben gelegd voor onze huidige inzichten in het menselijk brein. Al deze mensen onderhielden in die tijd contact met elkaar en dat leidde tot een interessante kruisbestuiving van ideeën. Het was mij nooit opgevallen, maar in schilderijen van Klimt zie je symbolen van cellen en spermatozoa op- duiken, geïnspireerd op de colleges anatomie en embryologie die hij volgde bij de beroemde medicus Rokitansky.” Kandel schetst, vertrekkend bij Freud, onder
meer de onbewuste hersenmechanismen waarvan we nu weten dat die een rol spelen bij onze waardering van kunst. “Er wordt altijd gezegd: ‘Beauty is in the eye of the beholder’, maar Kandel maakt duidelijk dat dat moet zijn: ‘Beauty is in the brain of the beholder’. Kunstbeleving is via ingewikkelde schakelin- gen gekoppeld aan het beloningssysteem en aan emotionele systemen in het brein”, zegt Swaab. “Onderdelen daarvan werken afzon-
derlijk van elkaar en kunnen afzonderlijk van elkaar gestoord zijn. Bij hersendefecten zie je daardoor soms interessante verschijnselen, zoals een schilder die altijd in kleur schil- derde en na een laesie in de temporaalkwab alleen nog maar in zwart-wit kon schilderen omdat hij niets meer in kleur zag.” Kunstbeleving heeft ook een ontwikke-
lingscomponent, die verandert met de jaren. “Uit tests bij kinderen blijkt dat ze op jongere leeftijd meer geïnteresseerd zijn in een schil- der als Picasso en pas later in een fi guratieve schilder als Monet. En als je patiënten met
‘Kunstbeleving is gekoppeld aan emotionele systemen in het brein’
Alzheimer volgt in het verloop van hun ziekte, zie je dat ze eerst fi guratieve kunst maken en in latere stadia non-fi guratieve.” Swaab geeft zelf ook weleens colleges over
kunst en brein, en Kandels rijke boek heeft hem nieuwe stof geleverd om uit te putten. Zit al deze kennis hem niet in de weg als hij zelf een museum bezoekt? “Nee hoor, als ik naar een schilderij kijk ga ik dat echt niet in neurotermen vertalen. Als je verliefd bent denk je ook niet: hé, nu voel ik dopamine in de nucleus accumbens.”
Dick Swaab (Amsterdam, 1944) is arts en hoogleraar neurobiologie aan de UvA en auteur van de bestseller Wij zijn ons brein. Zijn favoriete pil: The Age of Insight. The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind and Brain, from Vienna 1900 to the Present van de Amerikaanse psychiater en neuroweten- schapper Eric Kandel.
ArtsenAuto november 2012 067
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65 |
Page 66 |
Page 67 |
Page 68 |
Page 69 |
Page 70 |
Page 71 |
Page 72 |
Page 73 |
Page 74 |
Page 75 |
Page 76 |
Page 77 |
Page 78 |
Page 79 |
Page 80 |
Page 81 |
Page 82 |
Page 83 |
Page 84 |
Page 85 |
Page 86 |
Page 87 |
Page 88 |
Page 89 |
Page 90 |
Page 91 |
Page 92
