1024 | WEEK 38-39 20 SEPTEMBER 2023


‘VAREN WAAR GEEN WATER IS’ Enter weer helemaal in de ban van de zomp


35


De meanderende Regge vereist stuurmanskunst van Frans Poelman - vrijwilliger, schipper en gedreven verteller.


ENTER Enter? Waar ligt dat? Een voetballief- hebber zal misschien direct ‘Enter Vooruit’ in herinnering hebben - deze voetbalclub die speelt in de eerste klasse. Enter is een lieflijk dorpje in Oost-Nederland, vlakbij Almelo. Als je er nu een bezoek brengt, kun je je nauwelijks voorstellen hoe het er in het jaar 1800 uitzag. Toen waren er wel drie scheepswerven gevestigd, woonden er meer dan tachtig schippers en voeren 125 zompen - een platbodem die gebouwd was voor het vervoer van graan, tarwe, turf, boomstam- men, huisraad en meer - naar de welvaren- de Hanzesteden Kampen, Deventer, Zwolle en verder naar Groningen en Delfzijl of via Lemmer naar Sneek.


voldeed het schip goed in het zompige ge- bied rond Enter. Het gebied dat in de zomer te droog was, de wegen zanderig en rul maakte en in de winter onderwater liep. Dat de naam zomp hiervandaan komt, is waarschijnlijk - maar niet zeker.


Met de komst in de 19de eeuw van het Overijsselsch kanaal van Zwolle naar Almelo, de spoorlijnen en de verharding van de we- gen hadden tot gevolg dat de zompen niet meer economisch rendabel waren. Toen In 1875 schipper Van den Berg opdracht gaf voor de bouw van een nieuwe zomp op het mo- ment dat de scheepvaart al sterk achteruit ging, werd de schipper gevraagd waarom in deze tijd nog een nieuw schip?, luidde zijn antwoord kort: ‘ei will freej wéén’, ik wil vrij zijn. Schipper Van den Berg heeſt gevaren tot 1937.


TRUUS DEN HARTOG


De boerengemeenschap Enter wilde meepro- fiteren van de welvaart in de relatief dicht- bij gelegen Hanzesteden, die vanaf de 13de eeuw floreerden in het oosten en noorden van het land - toen Rotterdam en Amsterdam nog kleine dorpjes waren. De eerste die be- dacht dat met een aan de omstandigheden aangepast schip met meer laadcapaciteit dan een paard en wagen een goede verbinding tot stand gebracht kon worden tussen Enter en de rijke Hanzesteden, was een kleine agra- rische ondernemer ter plaatse.


Zonder bouwtekening is hij aan de slag ge- gaan met geïmporteerd hout uit Denemarken en met bomen uit de omgeving dat geschikt was voor scheepsbouw. Met een stevige bo- dem, met liggers en spanten, een rechte voorsteven die naar beneden schuin afloopt naar de laadvloer en afneembare zijboorden,


Zijn schip, de Regt door Zee, is tenslotte te- recht gekomen in het Openlucht Museum Arnhem, waar tijdens de Operatie Market Garden in 1944 een granaat op het mid- denschip viel. De voor- en achtersteven wa- ren nog slechts intact. De resten zijn over- gebracht naar het Zuiderzeemuseum Enkhuizen. Over de verdwenen wereld van de scheepvaart ten oosten van de IJssel tussen 1300 en 1930 is intussen een prachtig boek geschreven: ‘Varen waar geen water is’ van drs. G.J. Schutten.


De zomp herboren In 1984 is het idee ontstaan de Enterse Zomp nieuw leven in te blazen. De Regionale Stichting Enterse Zomp werd op- gericht. De voor- en achtersteven uit het Zuiderzeemuseum zijn destijds overgebracht naar scheepsbouwer Wildeboer in Giethoorn. In april 1986 is de nieuwe Regt door Zee te water gelaten in de haven bij de Pelmolen te


Rijssen. De bouw in 2009 van de scheepswerf De Enterse Waarf heeſt de wedergeboorte van de zomp in een stroomversnelling gebracht. In 2011 is De Vriendschap te water gelaten en in 2014 De Schuttevaer. Daarna is er een zomp gebouwd die in 2019 is verkocht aan Dalfsen die ermee op de Vecht vaart. Met de opbrengst van de verkoop is onder meer het educatief Ontdek & Doe-centrum gebouwd naast de scheepswerf.


En nu ligt de nieuwste zomp klaar, ter vervan- ging van de Regt door Zee om naar Rijssen vervoerd te worden, waar het schip komt te liggen naast de Pelmolen. Gedurende twee jaar, gemiddeld twee dagen per week is er- aan gewerkt door zeven vrijwilligers. Het roer en de zwaarden zijn gemaakt door studenten van ROC Twente.


De Enterse Waarf is het centrum van de zomp voor nieuwbouw, restauratie en onderhoud, dat allemaal door de 95 vrijwilligers wordt ge- daan. Nu ligt het schip er prachtig in de lak bij, met alle oorspronkelijke details, maar wel met vol-elektrische voortstuwing door lithiumbatterijen. De banken aan de zijkan- ten binnenboord in de laadruimte zijn nu be- stemd voor de toeristen.


Regge, de A1 van lang geleden In de 13de eeuw was er al sprake van scheep- vaart op de Regge. In de hoogtijdagen van de Hanzesteden was het de A1 van die tijd met druk scheepvaartverkeer, totdat in de 20ste eeuw de Regge volkomen aan haar lot werd overgelaten. In 2017 is gestart met de herin- richting van de Regge. Nu de oude loop van de Regge in ere hersteld is en door natuurge- bied meandert, vaart de prachtig onderhou- den De Vriendschap met toeristen tot het niet verder gaat door afsluiting. Tussen de Regge en de Vecht zijn meerdere stuwen geplaatst.


De pas afgebouwde zomp ligt klaar voor vertrek, met links een luisterende voorzitter Herman ter Avest.


Foto’s Truus den Hartog


Ten minste één keer per jaar vertrekt de zomp via de Vecht naar Giethoorn, om daar te gaan zeilen op de Beulaker. Een hele operatie. Het schip gaat op de trailer en wordt door een tractor van een plaatselijke boer over de weg vervoerd. “Prachtig om te ervaren wat een fantastische zeileigenschappen het schip heeſt,” zegt voorzitter Herman ter Avest, die terecht trots is op wat de Regionale Stichting Enterse Zomp met de talloze vrijwilligers in stand weet te houden.


Vrachtvaart over de Regge De zomp vervoerde naast turf ook steen uit Bentheim, een stevige zuivere zand- steen dat onder meer gebruikt is voor de bouw van het Paleis op de Dam en van de Haarlemmerpoort in Amsterdam. Het steen werd vervoerd naar Zwolle en daar overgela- den op schepen die meer bestand waren te- gen de hoge, korte golfslag op de Zuiderzee. Soms is het schip de zee overgestoken naar Amsterdam, maar dat was niet standaard.


Een andere lucratieve bestemming was Friesland. De reis ging vanaf Zwolle onder de kust door naar Lemmer. De lading naar Friesland bestond meestal uit klompen. Enter stond en staat nog steeds bekend om de goe- de kwaliteit klompen die er gemaakt worden. Op de terugweg werden Friese klokken en ka- binetten meegenomen met de blauwe vazen erbij.


De bouw van de jutefabriek in Rijssen gaf een andere winstgevende lading van kolen en grondstoffen naar de fabriek en de jute zak- ken naar Friesland, evenals de opkomst van de textielindustrie in Twente zorgde voor gun- stige geprijsde vrachten katoen. Eeuwenlang werd zo gevaren waar men nauwelijks be- vaarbaar water zou verwachten. Nu kan jong en oud in de zomp weer kennismaken met de meanderende Regge. (www.entersezomp.nl)


Noordelijk brugdeel Meulestedebrug geplaatst Goed jaar voor zeegrasherstel


GENT Na twee jaar van werkzaamheden breekt er een bijzondere fase aan voor de Meulestedebrug in Gent. Tussen woensdag 20 en 27 september wordt de noordelijke brughelſt van de nieuwe brug geplaatst. De drukke oeververbinding is daarom gedu- rende deze week wel voor alle verkeer af- gesloten. Er wordt 24/7 gewerkt.


De installatie van de staalconstructie en de mechanische en hydraulische componen- ten van de noordelijke brughelſt gebeurt van woensdag 20 september om 5.00 uur ‘s och- tends tot woensdag 27 september 12.00 uur ‘s middags. De noordelijke


brughelſt zal wellicht in gebruik worden ge- nomen in het voorjaar van 2024.


De werkzaamheden verlopen nog steeds volgens schema, laat de opdrachtgever, De Vlaamse Waterweg, weten.


Gestremd Tijdens deze werkzaamheden zal er 24/7 ge- werkt worden om de verstoring tot een mi- nimum te beperken. Gedurende deze periode zal de huidige Meulestedebrug afgesloten zijn voor alle verkeer. Ook het scheepvaartverkeer is vol- ledig gestremd.


HARLINGEN De oppervlakte van het zeegras- veld bij Griend in de Waddenzee is dit jaar sterk gegroeid. In 2022 groeide het veld al naar zo’n 650 hectare, nu is de teller over de 1250 ha gegaan. Ook het aantal planten nam toe: van 1 miljoen naar ongeveer 1,2 miljoen.


Voor het creëren van zelfredzame zeegrasvel- den is veel kennis en expertise nodig. Daarom werken Witteveen+Bos, Rijksuniversiteit Groningen, The Fieldwork Company en Altenburg & Wymenga aan het vijfjarige zee- grasherstelproject. Dit gebeurt in opdracht van Rijkswaterstaat. Afgelopen periode


hebben onderzoekers metingen verricht om het zeegrasveld bij Griend, een eilandje tussen Terschelling, Vlieland en Harlingen, in kaart te brengen.


Bijzonder Dat het veld weer is aangegroeid is bijzonder, aldus onderzoeker Laura Govers van de RuG: “Het veld is zowel in areaal als in aantal plan- ten uitgebreid. Dit is het grootste herstellende zeegrasveld ter wereld.” Ook in de Grevelingen en het Veerse Meer lopen zulke zeegraspro- jecten, bedoeld om het onderwaterleven te bevorderen.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74