D
e Tijd beschrijft een werkbezoek aan de bouwput en vervolgt met: ‘Bij de eerste aanblik staat men onge- lovig te staren naar dit gewrocht van menselijk kun-
nen en ondergaat men er de geweldige indruk van. De brok- stukken sluismuur die reeds afgegoten zijn, torenen twaalf meter omhoog en staan er als een symbool van kracht en on- verwoestbaarheid van dit moderne materiaal… Als nietige we- zens klauteren de werklui tegen de steile wanden op en krioe- len verder overal rond dit imposante bouwwerk.’
Belangrijke schakel in binnenvaart
De Prinses Beatrixsluis ligt in het Lekkanaal ter hoogte van Nieuwegein (bij de wijk Vreeswijk). Het Lekkanaal verbindt de Lek met het Amsterdam-Rijnkanaal en is een belangrijke schakel in de noord-zuid vaarroute tussen Amsterdam/Noord- Nederland en Rotterdam/Antwerpen. In de havens van Am- sterdam wordt jaarlijks ongeveer 70 miljoen ton goederen van zeevaart op binnenvaart overgeslagen, en andersom. Hiervan passeert circa 55 procent het Lekkanaal, een goed alternatief voor het vrachtvervoer over de weg dus. Op het kortste traject tussen de havens van Amsterdam en Rotterdam is de Prinses Beatrixsluis het enige sluiscomplex.
Snelle start na lange studie Na jarenlange studie van vele plannen om de vaarweg tus- sen Amsterdam en Lek en Rijn te verbeteren, werd bij wet van 27 maart 1931 gekozen voor de verbetering van het Merwe- dekanaal tussen Amsterdam en Utrecht, het maken van een nieuw kanaal van Utrecht via Wijk bij Duurstede naar Tiel (sa- men het huidige Amsterdam-Rijnkanaal) en van een zijtak van dit kanaal van Utrecht naar de Lek (het huidige Lekkanaal). Na dit besluit stelde Rijkswaterstaat in hoog tempo twee aparte diensten hiervoor in, proefputten werden gemaakt om te we- ten hoe de bodemstructuur en grondwaterhuishouding waren en het bestek werd geschreven. In 1933 werden de Prinses Beatrixsluis en het Lekkanaal aanbesteed. Leuk weetje: anderen belanghebbenden (gemeenten en pro- vincies) dienden een derde gedeelte van de kosten bij te dra- gen, dit gold niet voor de zijtak. Daardoor werd als eerste met deze zijtak inclusief de Prinses Beatrixsluis begonnen.
Werk in crisistijd
De bouw van de sluis betekende werk in crisistijd. Het was geen uitzondering dat er wel 500 man bezig waren in de bouwput. Zwaar werk was het, met weinig vertier en soms conflicten over het loon. Een grondwerker verdiende rond de 20 gulden per week. Sommigen woonden op acht of tien uur fietsen in Brabant en Limburg. De Prinses Beatrixsluis is ont- worpen door ingenieur J.P. Josephus Jitta. In zijn boek ‘Slui- zen en andere waterbouwkundige kunstwerken in en langs kanalen’ zijn de ontwerpen tot in detail uitgewerkt. Dat men ook in die tijd goed nadacht over niet alleen het bouwen van een sluis, maar ook over het later uit te voeren onderhoud, blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat bij het ontwerp al is nage- dacht over hoe men het beste de deuren van de sluis kan wis- selen. Bij het systeem is ervoor gezorgd, dat de deuren niet helemaal plat gelegd hoeven te worden. Voor het afvoeren wordt met behulp van een in de machinekamer van het hef-
portaal aanwezige 6 ton zware loopkraan een 200 ton zware takel in het hart van het speciaal daarvoor berekende boven- balk opgehangen. Juist boven het zwaartepunt van de deur. Hierdoor is er geen aparte bok nodig, veel goedkoper en ook sneller als een deur in een noodgeval gewisseld zou moeten worden.
In december 1937 naderde de voltooiing en werd de Lekdijk doorgegraven zodat het Lekkanaal feitelijk werd verbonden met de Lek. Vreeswijk mocht de sluis een naam geven. Een paar weken na de geboorte van Prinses Beatrix verzocht het gemeentebestuur de Koninklijke Hoogheden Juliana en Bern- hard om goedkeuring voor de naam Prinses Beatrixsluis. De goedkeuring kwam op 16 maart 1938, net op tijd voor de ope- ning op 23 maart 1938. Een opening van een sluis vol nieu- wigheden.
Het Algemeen Handelsblad van 22 december 1938: ‘Men moet niet vergeten dat hier een sluizenstelsel is toegepast, waarmee men in ons land en ook overigens in Europa nog maar weinig ervaring heeft opgedaan. Het zijn namelijk hef- deuren, de sluisdeuren worden met een hefwerktuig uit het water opgetild, tot zulk een hoogte, dat de schepen er onder door kunnen varen… alleen mopperen de schippersvrouwen er wel eens op omdat die druipende sluisdeuren het wasgoed bederven als het kraakhelder aan dek aan de lijnen te drogen hangt.’
Klap voor Vreeswijk Voor Vreeswijk was de komst van de sluis een klap. Vreeswijk bestond van de scheepvaart, eerst door de Oude Sluis (1373), maar zeker na de opening van de Koninginnensluis in 1892 kwam het stadje tot grote bloei. Wachttijden waren er vrijwel altijd, vaak zelfs enkele dagen. De middenstand was onge- kend groot voor de 3200 inwoners die Vreeswijk in 1938 telde: onder andere 18 kruideniers, 12 bakkers, 8 groentewinkels, 7 slagers en 4 kappers. De nieuwe Prinses Beatrixsluis, haal- de in één keer het grootste deel van de bedrijvigheid onder-
Nr.6 - 2013 OTAR O Nr.6 - 2013TAR 21
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48