995 | WEEK 32-33 10 AUG 2022


MODELBOUWVERENIGING TREKT STAMBOOMONDERZOEK VLOT Schipper Timmermann werd scheepsbouwer


ROTTERDAM Het vak van binnenvaartschip- per werd vroeger en soms nog steeds van va- der op zoon doorgegeven. Het is dus heel nor- maal dat je, als je onderzoek doet naar de familiegeschiedenis, in de akten van geboor- te, huwelijk en overlijden het beroep schipper vermeld ziet staan. Het wordt bijzonder als blijkt dat verre voorvaderen niet alleen hun brood verdienden met het vervoeren van la- ding, maar ze ook nog handelaar en zelfs een succesvol scheepsbouwer blijken te zijn ge- weest. Soms kom je daar alleen achter door toeval. Zoals toen Lida Timmerman, schip- persdochter en amateur stamboomonder- zoeker, de vereniging Arbeitskreis historische Schiffbau e.V ontdekte.


Een vereniging die zich vooral bezig houdt met modelbouw, maar over een schat aan kennis blijkt te beschikken over historische scheeps- bouw en scheepswerven. En over enthousiaste leden die hun kennis graag delen. Lida Timmerman liep in haar stamboomonder- zoek vast toen bleek dat de oudst gevonden voorouder, Nicolaas Timmermann, mogelijk in Duitsland geboren was. Hij was een zogenaam- de Keuls schipper. Hij stond in 1799 als Ceuls Schipper op de lijst Ceulsche Beurtschippers van Amsterdam. En ook op een ledenlijst van het Schippersgilde van Keulen stond hij ge- noteerd, met de opmerking ‘woonachtig in Emmerich’. Hij was gerechtigd tot de vaart naar de Nederlandse havens en terug. De ouders van zijn eerste vrouw, Cecilia Bonn, stonden ook op de Keulse lijst. Terwijl de vader van zijn tweede vrouw in Amsterdam bij het Gilde was aangesloten. Maar verder terug in de tijd kwam ze niet. Wie de ouders en grootouders van deze Nicolaas waren, bleef onbekend. De zoektocht in de archieven was vastgelopen.


Scheepsbouwers Al speurend op internet ontdekte Lida dat er in Munster in het archief stamboomgegevens te vinden zijn van een familie Timmermann en een familie Duesberg die via vier hu- welijken een nauwe band met elkaar heb- ben. In de beschrijving hiervan staat letter- lijk: ‘Schiffbauerfamilie Timmermann aus Emmerich, die sich in Dorsten niedergelassen hatte’. Maar hoe kom je er dan achter dat dit familie van jou is? Het coronavirus maakte ar- chiefbezoek onmogelijk op dat moment. Dus verder speuren op internet was de enige moge- lijkheid. De zoekterm Schiffbau Dorsten leverde resultaat op. Arbeitskreis historische Schiffbau e.V kwam bovendrijven. Dat ‘historische scheepsbouw’ triggerde Lida. Ze besloot deze vereniging te benaderen met de vraag of zij wellicht gegevens hadden over een Dorstense scheepswerf onder de naam Timmermann. De vereniging stuurt haar vraag door naar hun lid Borgschulze uit Hamm. Hij heeſt veel ken- nis van de scheepswerven en scheepstypen in die regio. En toen ging het snel. Want de man stuurde niet alleen allerlei gegevens over de geschiedenis van de werven aldaar, maar dook ook nog eens diep in de familiegeschiedenis. Hij was, zo bleek, ook een amateur-genealoog en had wel zin in een leuke speurtocht. Het ene na het andere bericht kwam binnen.


Groot Rijnschip Daaruit bleek dat Dorsten ooit een welvaren- de scheepsbouwindustrie heeſt gehad. Al heeſt die ook een diepe inzinking gekend eind acht- tiende eeuw. Door allerlei belastingen en tol- heffingen werd het te duur om te bouwen. Hoewel om vrijstelling van die kosten werd gevraagd, lukte dat niet. Het was een schip- per Timmermann die de zaak vlot wist te trek- ken. De onderzoeker diepte uit een boek ‘Rotes Quadrat’, de volgende tekst op ( uit het Duits vertaald): ‘Het zou ongetwijfeld zijn gebleven bij de wensen van de Hofkammer, die elke sug- gestie voor verbetering als hinderlijk voor hun rust beschouwde, als de ondernemende geest van een buitenlander niet de vraag had gesteld om de scheepsbouw in Dorsten weer nieuw leven in te blazen. Een zekere Timmermann, geboren in Emmerich, die lange tijd met zijn


15


Een Dorstense Aak.


gezin de Rijn tussen Keulen en Amsterdam be- voer, maar zijn schip had verkocht toen de Franse legers naderden, was een tijdje in Wesel gebleven en kwam naar Dorsten om daar het staatsburgerschap te verwerven. Dit werd hem gegund omdat hij meteen een kruidenwinkel voor zijn vrouw oprichtte, die een waarde van 4000 gulden vertegenwoordigde, terwijl hij, sa- men met de rijke meestertimmerman, Albers, Rijnschuiten bouwde. Aangezien Timmermann in contact stond met Nederlandse schippers en kooplieden, was het eigenlijk te verwach- ten dat er een sterke opleving zou komen in de scheepswerfbusiness; hij had in opdracht van de Rijnschipper Dahmen meteen een groot Rijnschip gelegd, dat een waarde van 8000 gul- den zou vertegenwoordigen, en zo 18 voor- heen uitgehongerde gezellen waardevol werk geleverd’.


Familiestukken Uit vervolgteksten blijkt dat deze heer Timmermann het goed doet als scheepsbou- wer. Hij bouwt houten casco’s die vervolgens elders in Duitsland, maar vooral in Nederland worden afgebouwd. Hout en arbeidskosten zijn in Dorsten lager, maar de kennis over afbouw en inrichting van schepen zijn in Nederland be- ter. Er worden dan ook veel timmerlui in oplei- ding naar Nederland gestuurd om te worden bijgeschoold. Dit speelt zich pakweg af tussen 1795 en 1850.


Borgschulze ontdekte nog meer toen hij zijn Duitse genealogische bronnen aanboorde om door Lida geleverde gegevens na te trekken. In een oude schoenendoos, uit de nalaten- schap van Lida’s vader, Nicolaas Wilhelmus


Timmerman, schipper, zat een herinne- ringsstuk van het huwelijk van ene Joanna Timmerman. Geboren in Emmerich, getrouwd in Rotterdam met Jacobus Teunisse in 1808. Zij bleek de dochter te zijn van Johann Theodorus Timmermann, schipper, en Alletta Arntzen uit Dorsten. Het echtpaar Timmermann-Arntzen bleek maar liefst elf kinderen te hebben voort- gebracht. Eén van die kinderen wordt genoemd in relatie tot de scheepswerf. Het geboorte- jaar van de jongste zoon komt heel dicht in de buurt van het geschatte geboortejaar van de ‘Ceulse schipper’ Nicolaas. Om er achter te ko- men of Nicolaas Timmermann een zoon is van de genoemde Johann Theodorus Timmermann moet nog wel een bezoek aan het archief in Munster worden gebracht. Dat er een familie- band is, is vrijwel zeker. Hoe komt anders het huwelijksstuk van Joanna Timmermann in de doos met gegevens terecht? Dat geldt ook voor een foto die door een fotograaf in Munster is gemaakt. Ook zit er een bidprentje in de doos dat herinnert aan een overledene die mogelijk een zoon is van Johann Theodorus. Die stuk- ken zijn al meer dan 200 jaar in de familie.


Hulp Het leven van de varende voorouders is tot de invoering van de burgerlijke stand vanaf 1811 in Nederland vaak moeilijk na te trek- ken. Zeker omdat het internationaal varende schippers zijn. Als de kinderen onder de reis ge- boren worden, staat hun doop geregistreerd in de kerk van de plaats waar ze op dat mo- ment toevallig zijn. Hoewel ook in Duitsland steeds meer gegevens digitaal beschikbaar komen, omdat aktes, registers en andere be- langrijke bronnen gescand worden en vanaf


Foto Arbeitskreis historische Schiffbau e.V


de thuiscomputer kunnen worden geraad- pleegd, is men daar nog lang niet zo ver als in Nederland. Het is nog vaak een kwestie van heel geduldig stapels papier blad na blad uit- pluizen. Maar soms heb je geluk en weet je bij- voorbeeld iets over het type schip waarop die verre voorouder heeſt gevaren.


De vereniging Arbeitskreis historische Schiffbau e.V kan dan aan sommige onder- zoekers wellicht hulp bieden. Er is heel veel kennis op het gebied van scheepsbouw. Interessant voor diegene die meer willen we- ten over een bepaald type schip bijvoorbeeld. Want veel leden verdiepen zich in de histori- sche ontwikkeling van de scheepvaart voor- dat ze een model gaan bouwen. Ze bezoeken archieven en musea, en sommige amateur- onderzoekers ontwikkelen zich tot echte ex- perts die volgens de tekst op de website op gelijke voet kunnen staan met de academisch geschoolde collega’s. Om de eigen kennis en ervaringen te kunnen vergelijken met die van anderen, komen geïnteresseerden in de ge- schiedenis van de scheepvaart en scheeps- bouw en scheepsmodelbouwers sinds 1964 bij elkaar in de Arbeitskreis Historischer Schiffbau eV. In werkgroepen wordt specifieke kennis gedeeld, want 5000 jaar scheepsbouw- geschiedenis is te omvangrijk voor een indi- vidu om alles te overzien of in detail te begrij- pen. De vereniging geeſt ook een tijdschriſt uit met de titel Das Logbuch. Hierin komen ook relevante publicaties van maritiem belang aan de orde, zoals boeken en tijdschriſten. Ook evenementen worden er in gepubliceerd. Informatie kan per brief, telefoon of e-mail worden opgevraagd en uitgewisseld. Via een internetforum wordt discussie gevoerd en praktijkervaringen uit modelbouwprojecten uitgewisseld.


Uitgebreide info is te vinden op www.arbeitskreis-historischer-schiffbau.de


Laatste generatie Dank zij de informatie via het behulpzame lid Borgschulze uit Hamm kan Lida Timmerman verder met haar onderzoek. Haar vader en zijn broers vormden de laatste generatie Timmerman(n) die als schippers hun brood verdienden. Lida trouwde met een sleepboot- kapitein, zoon van een scheepstimmerman.


Bijeenkomst van leden, waarin onderling kennis wordt uitgewisseld. Foto Arbeitskreis historische Schiffbau e.V


Je kunt zeggen dat daarmee de cirkel rond is. Want opnieuw kwamen scheepsbouw en scheepvaart samen. Haar zoon is nog wel schipper geworden en hij is, voor zover be- kend, echt de enige in de familie. Maar ja, hij heeſt niet de naam Timmerman(n) die ten- minste 200 jaar en misschien zelfs 250 jaar schipperszonen heeſt voortgebracht.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44