990 | WEEK 22-23 1 JUNI 2022


‘Port of Zwolle is een goed functionerende binnenhaven, maar ruimte is zeer schaars’


ZWOLLE Port of Zwolle: de havens van Zwolle, Meppel en Kampen samen, biedt de regio een multifunctionele binnenhaven met een logistieke knooppuntfunctie voor het achterland. Het belang ervan is nu becijferd.


‘en bovendien zijn daar nog keuzes in te maken’. Wel is zeker dat de uitbrei- ding plaatsvindt aan de westzijde van de N50. De N50 is de belangrijkste ver- binding en ontsluit Kampen richting Zwolle en Emmeloord. Idealiter sluit De Melmerpolder aan op de N50. Via het wa- ter is De Melmerpolder bereikbaar tot klasse V. Bij verbreding van de sluis in Kornwerderzand is de locatie op termijn bereikbaar voor short sea schepen.


“Economisch voegt PoZ flinke waarde toe aan de regio. De onderzochte terreinen zijn goed voor circa 25.000 (directe) banen en een jaar- lijkse toegevoegde waarde van circa 2,0 tot 2,5 miljard euro. Het belang van PoZ voor de regi- onale economie en werkgelegenheid gaat bo- vendien verder dan de haventerreinen zelf”, aldus Stec Groep in het Onderzoeksrapport ‘duurzame havenontwikkeling Port of Zwolle’ dat medio mei aan de gemeenteraden van Meppel, Kampen en Zwolle werd overhandigd. Maar om de havens up-to-date te houden, moet er nog flink wat water door de IJssel. PoZ omvat in dit onderzoek de havengebie- den van Kampen (Zuiderzeehaven, Haatland), Zwolle (Voorst en Hessenpoort) en Meppel (Oevers ABCD). De terreinen van PoZ liggen centraal in Nederland en zijn goed bereikbaar via diverse waterwegen.


Weinig ruimte Voedingsmiddelen, veevoeder en land- bouwproducten, ruwe mineralen (bijv. zand en grind) en bouwmaterialen en aardolie(producten) kenmerken de goede- renstromen in PoZ. Veel gevestigde bedrijven houden zich bezig met op- en overslag, lo- gistiek en productie rondom deze goederen- stromen. ‘Over het algeheel functioneert PoZ goed’, aldus de onderzoekers. ‘De terreinen passen goed bij wat de gevestig- de bedrijven nodig hebben voor hun activitei- ten. Op diverse terreinen zijn stappen gezet op het vlak van energie, klimaat, circulaire econo- mie en digitalisering. Wel zitten de terreinen inmiddels vol; er is nauwelijks nog grond uit- geefbaar en de leegstand is laag.’


Kortom: PoZ kan niet achterover leunen. ‘Er komt veel op de haven af, zoals de omslag naar een circulaire economie, energietransi- tie, klimaatadaptatie, verduurzaming van het (goederen)vervoer en digitalisering. Ook an- dere havens, met sterke connecties met PoZ, worden hiermee geconfronteerd en werken hard aan de toekomst’, aldus de onderzoekers. ‘Wil PoZ zijn relevantie en positie behouden, dan moet deze doorontwikkelen tot een ha- ven van de toekomst.’ Hiervoor zijn drie scena- rio’s als kansrijk bestempeld: circulaire en bio- based bouw, vergroening van de landbouw en duurzame energie.


Biobased materialen Het bouwen met biobased materialen wordt gezien als een oplossing om te kunnen vol- doen aan de klimaatopgave en doelstellin- gen voor de circulaire economie. Bij biobased bouw worden natuurlijke en hernieuwbare bouwmaterialen, zoals hout of verschillende grassoorten gebruikt. Ook staat het (hoog- waardig) hergebruiken van (bouw)materialen centraal. Denk aan materialen die uit de sloop van bestaande gebouwen komen. Een slimmer gebruik van grondstoffen in de bouw is daar- naast belangrijk om minder kwetsbaar te wor- den voor tekorten, haperende ketens en grilli- ge prijzen. Circulaire en biobased bouw is met name kansrijk in Kampen en Meppel. Specifiek is Kampen een aantrekkelijke locatie voor het huisvesten van productie-gerelateerde acti- viteiten. Meppel heeft een sterke uitgangs- positie om zich door te ontwikkelingen als grondstoffenknooppunt.


Duurzame landbouw ‘Veel signalen wijzen op een flinke omslag in


De Zuiderzeehaven van Kampen.


de landbouw’, stelt het rapport. ‘Denk aan het groeiend aantal consumenten dat minder of geen vlees eet, de groeiende druk om de vee- stapel kleiner te maken en om de switch te maken naar meer plantaardige eiwitten. De noodzaak om tot een omslag in ons voed- selsysteem te komen, is met de oorlog in Oekraïne relevanter dan ooit. De landbouw- sector speelt een sleutelrol in het aanleve- ren van biobased grondstoffen om te voldoen aan de behoefte aan natuurlijke en duurzame materialen voor de bouw, maar ook voor een duurzame, gezonde en zelfvoorzienende voed- selproductie.’ Vergroening van landbouw heeft impact op alle havengebieden in PoZ, omdat elk havengebied landbouw gerelateerde be- drijvigheid huisvest. PoZ als geheel vormt een aantrekkelijke locatie voor nieuwe bedrijven.


Groene energie De fossiele sector gaat krimpen. De Rijksoverheid wil het gebruik van fossiele brandstoffen, zoals aardgas, steenkool en aardolie, sterk verminderen om zo de CO2


Foto Bram van de Biezen


(Hessenpoort) in beeld, maar vraagt ook actie- ve inzet van alle partijen om de bestaande ha- ven- en bedrijventerreinen naar de toekomst zo optimaal mogelijk te benutten.’


Havenplannen in kwetsbaar gebied


PoZ ligt in een ecologisch kwetsbaar en stikstofgevoelig gebied, dat bovenge- middeld geconfronteerd wordt met de effecten van klimaatverandering. Dit maakt dat eventuele nieuwe ontwikke- lingen niet vanzelfsprekend zijn en het maximale vragen om te zorgen voor een goede balans tussen economie, ecologie en sociale waarden, aldus de onderzoe- kers over Port of Zwolle en de potentie van dit havengebied voor de regio.


-uit-


stoot terug te brengen. Het belang van de omslag naar een duurzaam energiesysteem is daarbij nog eens extra onderstreept door enorme prijsstijgingen en de huidige geopoli- tieke situatie. Deze omslag gaat gepaard met het faciliteren van nieuwe, duurzame energie- productie zoals zon, wind, waterstof.


Maar ook het bieden van ruimte voor een duurzaam energienetwerk, zoals opslagfaci- liteiten en onderstations. Denk verder aan al- lerlei faciliteiten voor duurzaam weg- en wa- tervervoer. ‘De terreinen in Kampen en het bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle heb- ben potentie om te fungeren als batterij voor de regio. Specifiek liggen in Kampen kan- sen om uit te groeien tot het waterstof- en groen gas knooppunt voor (zwaar) transport. Hessenpoort ligt strategisch nabij grootscha- lige energie-infrastructuur, waardoor kansen voor grootschalige energie opwek en opslag te verzilveren zijn. ‘


Ruimtebehoeſte Uit recente prognoses kan worden afgeleid dat door economische groei, werkgelegenheids- ontwikkeling en dynamiek bij bedrijven in PoZ tot 2040 autonoom zo’n 36 tot 72 hectare extra ruimte nodig is. Door actieve inzet op de door- ontwikkeling van PoZ is bovendien een addi- tionele ruimtevraag te verwachten. Dit betreft de extra vraag door transitie-impact bij be- staande bedrijven van circa 40 tot 45 hectare netto, de additionele ruimtevraag vanuit nieu- we bedrijven van circa 30 tot 35 hectare én de extra vraag door energietransitie en klimaat- opgaven, zo stellen de onderzoekers. ‘Kortom: in totaal bedraagt de additionele vraag zo’n 70 tot 80 hectare. Dit is nog exclusief ruimte- vraag voor energietransitie en klimaatadap- tatie. Deze vraag is moeilijk in een exact cijfer uit te drukken en in belangrijke mate afhan- kelijk van wensen en keuzes hierin. Ruimte is een belangrijke sleutel om de transitie vorm te geven. Daarbij is een diverse mix aan ty- pen ruimte nodig, aansluitend bij de verschil- lende levensfasen van bedrijven. Dit brengt de beoogde uitbreidingslocaties in Kampen (De Melmerpolder), Meppel (Oevers S) en Zwolle


‘De uitdaging zit in het zo goed mogelijk (her)benutten van de bestaande ruimte en in het faciliteren van die bedrijven en activiteiten die optimaal bijdragen aan het realiseren van deze balans.’


Ruimtebenutting ‘Waar het de bestaande terreinen betreft, lijken er wel mogelijkheden om deze ruimte beter te benutten. Zo constate- ren we bijvoorbeeld dat niet alle kade- gebonden kavels door watergebonden bedrijven worden gebruikt. Op circa 25 à 30 procent van de ruimte aan het water zitten ondernemers die nu (nog) geen ge- bruik maken van het water. Dat is zonde, want juist deze ‘natte’ kavels zijn van gro- te waarde voor een haven als PoZ en een schaars goed.’


Volgens de onderzoekers zijn er ‘stappen te zetten richting een optimaler ruimte- gebruik binnen de havens van PoZ’. Het beter benutten gaat verder dan alleen ‘juiste bedrijf op juiste plek’. ‘Denk ook aan een zo intensief mogelijk ruimtege- bruik op de kavel, door bijvoorbeeld rest- stroken tot een minimum te beperken en waar het kan meer de hoogte in te gaan. Uiteraard moeten dit soort maatregelen passen bij de aard van de activiteiten.’


Havenuitbreiding Melmerpolder


In Kampen is de beschikbare hoe- veelheid havengebonden bedrijven- terrein nagenoeg allemaal verkocht. Uitbreiding dient plaats te vinden in de zogenoemde Melmerpolder. Dit is even- wel met ‘mitsen en maren’ omgeven.


‘In het onderzoek van Arcadis (2017) komt naar voren dat het beschikbaar op- pervlakte circa 50 hectare is. Volgens de Stec, die onderzoek naar het huidi- ge havengebied deed, is onbekend hoe- veel hectare de beoogde ontwikkeling van de Melmerpolder exact bedraagt


Gevoelig gebied ‘De Melmerpolder is een gevoelig ge- bied’, zo wordt gesteld. ‘Momenteel is de Melmerpolder nog weidegebied, waar- van verschillende agrariërs gebruik ma- ken. Maar het gebied is ook omringd door Natura 2000 natuurgebieden. Aan de overzijde van de IJssel ligt het als cul- tuurhistorisch Nationaal Landschap IJsseldelta, waarvan Kampereiland en de Mastenbroekpolder deel uitmaken. De be- oogde uitbreiding kan dus enkel plaatsvin- den aan de westzijde van N50.’


Naast de ontwikkeling van watergebon- den kavels, leent De Melmerpolder zich ook voor de ontwikkeling van een aantal ‘droge kavels’. Hoewel de beoogde uitbrei- ding voornamelijk resulteert in extra wa- tergebonden bedrijven, is de ontwikkeling van droge kavels voor andersoortige be- drijvigheid een must voor het ontwikkelen van een cluster en industrieel symbiotisch systeem.


Uitgegeven Op een paar hectare na, zijn alle kavels in de havengebieden uitgegeven en ook alle droge kavels op Hessenpoort onder optie. Door het gebrek aan uitgeefbare ruimte is de beoogde transitie lastig vorm te ge- ven. Immers, hierdoor is de extra ruimte- vraag die ontstaat niet te accommoderen. Daarnaast is schuifruimte nodig om be- staande kavels te herontwikkelen en op- nieuw in te vullen. Het bestaande ruimte- gebruik kan immers nog beter.


Zo worden niet alle kadegebonden kavels door watergebonden bedrijven gebruikt. Dat is zonde, want juist deze ‘natte’ ka- vels zijn van grote waarde voor een ha- ven als PoZ en een schaars goed. Er zijn kortom stappen te zetten richting een op- timaler ruimtegebruik én uitbreiding van de havens van PoZ. ‘We verwachten het zwaartepunt van de ruimtevraag in de pe- riode tot 2030 en 2040. Daarna is een sta- bilisatie of afname van de ruimtevraag niet ondenkbaar, bijvoorbeeld omdat door verdergaande robotisering meer pro- ductie op dezelfde vierkante meter kan plaatsvinden.


Ook is uiteindelijk een kenmerk van de circulaire economie dat er minder grond- stoffen en minder nieuwe producten no- dig zijn en er een bepaalde mate van de- materialisatie plaatsvindt. Daar tegenover staan echter ook trends als een toene- mende behoefte aan ruimtelijke clustering om bijvoorbeeld stromen (grondstoffen, reststromen, warmte, etc.) en kennis uit te kunnen wisselen. Daarnaast zien we dat een groeiend aantal bedrijven serieus kijkt naar het verkorten van de productieketen.


De coronacrisis, sterk stijgende prij- zen (grondstoffen, transport en energie) en de geopolitieke situatie en oorlog in Oekraïne, maakt het terug- of nabij halen van productieactiviteiten relevant voor veel bedrijven. Maar denk ook aan ande- re strategieën zoals het aanhouden van grotere voorraden of het diversifiëren van toeleveranciers om zo bedrijfsrisico’s te re- duceren. Dit alles kan extra investerings- dynamiek en ruimtevraag betekenen.’


13


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46