CULTUURHONGER


Ruurd Halbertsma, Rijksmuseum van Oudheden:


Een steen met vele verhalen. Dat is de Gemma Constanti- niana, een keizerlijke camee in de collectie van het Rijksmuse- um van Oudheden. Conservator Ruurd Halbertsma vertelt erover.


‘Een camee is een siersteen met een opgelegd reliëf. De Gemma Constantiniana of Grote Camee is gesneden uit agaat. De witte laag is gebruikt voor de weergave van personen, de blauwe laag voor de achtergrond. Technisch is dat een hoogstandje. Dit is een keizerlijke camee, daarvan zijn er in de wereld maar drie bewaard gebleven. De senaat en het volk van Rome schon- ken deze steen aan keizer Constan- tijn, na zijn overwinning op zijn rivaal Maxentius in 312 na Chr.


DE NIEUWE HOOP Je ziet de triomfwagen van keizer Constantijn, getrokken door twee centauren die de soldaten van de vijand vertrappen. Rechtsboven komt Victoria aanvliegen met een zegekrans. Naast Constantijn staat zijn vrouw Fausta en achter hem zijn moeder Helena. Beide vrouwen


50 Magazine van KBO-PCOB juni 2020


‘De geschiedenis maakt de camee tot een tragisch stuk’


wijzen op een jongetje, een soldaatje in de dop. Dat is Crispus, de zoon van Constantijn uit een eerder huwelijk. Alles straalt uit dat dit de troonopvolger wordt, de nieuwe hoop. Hoe anders liep het. Fausta zag vele jaren later lie- ver een van haar eigen kinderen op de troon en vertelde haar man dat Crispus haar had aangerand. Constantijn liet zijn eigen zoon de gifbeker drinken. Later opende Helena hem de ogen, maar toen was het al te laat. Ver- volgens werd Fausta in de thermen opgesloten en werd daar het vuur opgestookt. De geschiedenis maakt de grote camee tot een tragisch stuk.


GOUDEN TIJDEN VERSTEEND Ook de reis die het kunstwerk maakte zit vol verhalen. In de zeventiende eeuw was de camee in het bezit van de Antwerpse schilder Peter Paul Rubens. Hij wilde de steen verhandelen en liet de omlijsting van goud, edel- stenen en parels maken. De camee ging mee met het VOC-schip de Batavia en werd bij de schipbreuk onder de Australische kust wonder boven wonder gered. In de Oost werd geen koper gevonden. Uiteindelijk is de Gemma Constantiniana in het bezit gekomen van koning Willem I en sindsdien in Nederland gebleven. Na het sluiten van het Utrechtse Geldmuseum was het bijna een slapende schat in de kluis van de Ne- derlandsche Bank geworden. Het voelt als een over- winning dat we de Grote Camee vanaf 2013 aan onze bezoekers kunnen laten zien. Er zijn woorden bewaard van een Romeinse consul die deze steen zag. Hij schreef: “Wie verlangt er naar gouden tijden? Die gouden tijden zijn versteend.” Dat voelen wij nog steeds na. Je hoopt altijd op een nieuw begin.’


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75