WOENSDAG 22 SEPTEMBER 2010


boeken


Getekend door de oorlog H


et valt te vrezen dat de naam vancriminoloog/ verzetsman Willem Na- gel(1910-1983) –als lite-


★★★★✩


KeesSchuyt:Hetspoorterug J.B.Charles/W.H.Nagel 1910-1983


Balans,€24,95.


ratorpublicerend onderdenaam J.B. Charles–alleennogeenbelletje doet rinkelen omdat Willem Frede- rikHermanszosarcastischover hem geschreven heeft. Charlesde- buteerdeals dichter in 1944, maar het grotesucceskwamin1953 met zijn boek over de bezettingonderde titel Volg het spoor terug.Dat Her- mans hem eenschrijfstijl verweet ‘die het midden hieldtussen een proces-verbaaleneen sportverhaal’ is nogwel geestig,maar het was kwaadaardig juist deze auteur,die de dilemma’s vanhet verzetsleven in kaartbracht, vancollaboratie te beschuldigen. Nuloktehij dat misschien ook wel


uit,wantuitdebiografie diedesoci- oloogenjurist Kees Schuyt onlangs publiceerde, komtNagelnaar voren als eenman met vele en vooral con- troversiëlegezichten.Werkzaam bij het OpenbaarMinisterie in Gronin- genwas hij formeelenvormelijk, maar tegelijkertijdsloothij zichaan bij het gewapend verzet. Hij publi- ceerde wetenschappelijkeartikelen in juridische tijdschriften en bouw- de daarnaast een literairoeuvreop dat zichkenmerkt dooringehouden woede. Zijn poëzie valt op door zijn directheid en het aan de spreektaal grenzendewoordgebruik. Debiograaf is zelf juristen dat is te merken ook. Hij besteedt veel ruim- te aan Nagelals ambtenaar bijde Tuchtrechtspraak. Soms wasdat werk hilarisch, zoalsdie keer dat de rector vandeRijksuniversiteit Gro- ningenzonderdedaarvoor vereiste toestemmingvan de autoriteiten twee lammerenvervoerde. Dierec- torwas eenNSB’er en dat wasvoor Nageleen extrareden hier een zaak vantemaken. Zijn chefwaarschuw- dehemdekwestie nietopdespitste


drijven. Tevergeefs.Deman werd veroordeeld, maar vroeggratie bij Seyss-Inquart.Natuurlijkwerdhem die prompt verleend.Schuytkomt met eenopzienbarend voorbeeld waaruit blijktdatNagelniet altijdzo was. Hij toont namelijk aan dat de altijdzonaar transparantie streven- de Nagelnadeoorloggeprobeerd heeftdestukkenteverdonkerema- nen waaruit blijktdat de vrouwvan Gerrit Achterberg lid is geweest van de NSB. Hoewel vriendelijk, wordt hier Achterbergsbiograaf WimHa- zeuopzijnnummergezet. In 1944 werden enkele leden van


het Groningseverzet verraden, waarschijnlijk door eenvriendin vaneen vanhen. In het diepstege- heim werd in de schuur vaneen boerderijeen ‘veemgericht’ gehou- den.Nagelwerdverzochthaar te on- dervragen. De twijfel bleef en daar-


J.B.Charles, verzetsman, wetenschapper enschrijver


om werd ze niet geliquideerd. Toen ze later in handen vandeSDviel, deinsde ze er niet voor terugzestig verzetsmannenteverraden.Eenvan deze Groningsemannen die daarop werden geëxecuteerd, wasdeoud- stebroer vanNagel. Als lid vanhet naoorlogseMilitair Gezagzou Nagel nogmet de moordenaar vanzijn broer lange gesprekkenvoeren. Willem Nagelisvoor veel wereld-


verbeteraarsindejaren zestigeen voorbeeldgeweest.Werkelijkinelke maatschappelijke discussiespeelde hij weleen rol: de naoorlogsezuive- ring, de Duitseherbewapening, de opstandinHongarije, de Drie van


Breda. Hij ventileerde gepronon- ceerdeopinieswaarbij hij zijn tegen- standers voor fascist uitmaakte.Hij hadbegripvoordeaanslagenvande West-Duitse terreurgroep RAF. Aan het eindevanzijn levenwerdhij van antisemitisme beschuldigd omdat hij zichingewapend prozaharts- tochtelijktegen de agressieve poli- tiek vanIsraël keerde. Deergernis vanHermans, zo toont


Schuyt overtuigend aan, had trou- wens ook vele gezichten. De morele scherpslijperij vanCharlesstond hem tegen, maar jaloezie op zijn succesindeliteraireenweten- schappelijke wereld speelde zeker ookeen rol. Nagelpromoveerde eindjarenveertigopeenstudieover de criminaliteit in Oss en wastege- lijkertijdredacteur vanhet literaire tijdschrift Podium.Hij werd zelfs voorzitter vandeSchrijverscoöpe- ratie vanDeBezige Bij.Hermans zelf zorgdewel voor veel controver- se in die tijdmaar zijn carrièreaan de universiteit verliepmindervoor- spoedig dan die vanNagel. Schuyt heeft met veel nuanceHermans’ aantijging dat Nagelals ambtenaar gecollaboreerdzou hebben, einde- lijkovertuigendweerlegd. Schuyt heeft geprobeerddevele


gezichten vanWillem NagelenJ.B. Charles in kaarttebrengen en met elkaarteverbinden. En hoewel hij niet schroomtomzonuendanopte merken dat Charleshet zeker niet altijd bij het rechte eindhad en ook oogheeft voor de stilistische tekor- tenvan de schrijverCharles, is het eenverhelderende biografie gewor- den. Schuyt heeft eenmonument voor Nagelopgetrokken, maar áls zijnwerk nogooit onderhet stof vandaan wordt getrokken, zal dat toch zijndoor dat venijnige stuk in Mandarijnen op zwavelzuur van Willem FrederikHermans.


HANSRENDERS


PS19


Zeeman


voor toeristen niet te herkennen ingang wist.Tijdens die korte wandelingbleef hijomzich heenwijzenenkreeg ik de com- plete geschiedenis vanRomein woordenovermeheen gestort. Duizelde hetmetoen al een


W


beetje,tijdens de lunchoreerde Michaël Zeemangewoon door. Bij de kaas,die ik vanhemmet een jammoest besmeren(naam vandekaas en de jam ben ik na- tuurlijk vergeten,maar een god- delijke combinatiewashet), hadikhet gevoel totiemandte zijngereduceerddie he-le-maal niets wist.Endan nogminder. Michaël Zeeman. Eénkeer


ontmoet tijdens een juryberaad over de slechtsteNederlandse romanvanhet jaar,enmeteen uitgenodigd om, als ik inRome was, methemte lunchen. Wateen aardigemanwasMi-


chaël Zeeman. Eenpaar jaar la- ter, in dezomervan 2009,las ik over zijn onverwachtedood in eendagen oude krantopeen campingindeDrôme. Hij moest toen al begraven zijn. Ik dacht terugaan onze kortstondige ontmoetinginRome. In de stil- tesdie vielenals hijeen hap nam,waagde ik het in al mijn


Ikwaagdehetom schrijvers tenoemen dieikbewonderde


naïviteitomeenpaar keer de naamvaneen schrijvertenoe- mendie ik bewonderde.Na- tuurlijk kende hij die schrijvers, over JamesSalterenJ.W. Oerle- manshad hij al geschreven.En ikmoestmeniet beperken tot schrijvers met eenklein oeuvre. Hijratelde eenrij schrijvers op vanwie ik de oeuvres nooit meergelezen kankrijgen. Ik nameengrote slok vaneen heel lekkererode wijn (naam verge- ten, maar de wijn moest ge- koeldworden gedronken). GekgenoegwasMichaël Zee-


maneencultuurpausmet een heel klein oeuvre.Gelukkigver- scheen op 12 september–Mi- chaël Zeemanzou op die dag52 zijngeworden–bijDeBezige Bij eenverzameling vanzijn stukkenoverliteratuur,kunst, filosofie en cultuurpolitiek.Aan mijn voormaligevaderland heet dat boek, met alsondertitel Debeste essaysenkritieken. Een boekwaaruit belezen-


heid,bevlogenheid en enthou- siasmeringspreken. Eenschit- terendrequiem.


MAARTENMOLL m.moll@parool.nl


WillemNagelalias J.B.Charles,controversieel, vlijmscherpensuccesvol.DitlaatstetotergernisvanWillemFrederikHermans. FOTOSPAARNESTADPHOTO


eliepenvan het Pantheon naar eentrattoria waarvan hij de


Post Scriptum


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60