PS8 kunst


doorgebroken–opnieuw.DeNewYork Times noemde hemeen ‘genie’ en datzou hij weten. ‘Beetje


De schrijver en psychoanalyticusHans Keilson(Bad Freienwalde, 1909)isopzijn honderdste


overdreven, natuurlijk.’ MARKMOORMAN


WOENSDAG 22 SEPTEMBER 2010


Het levensplezier van


ervoor eenconsulttweekeergebeld moet worden. In de voortuin staat een, gedeeltelijkoverwoekerd, bordjemet de tijden vanhet spreek- uurvan Dr.H.Keilson.Zenuwarts. Vier jaargeledenontvinghijnogpa- tiënten; opmerkelijk, want de ge- pensioneerdearts isinmiddelshon- derd jaar oud.“Bijna 101,” laat hij weten, want de maandentellen mee, voorbij je honderdste.Navast- gesteldtehebben dat hij precies twee keer zo oud is als de verslagge- ver, verzuchthij:“Ik hebzoveel meegemaakt.” En hij voegteraan toe:“Maar ikbenheelveelvergeten. Ik weet zoveel namen niet meer.Ik denk dat mijn rugzak gewoon vol zit,begrijpt u?” De laatsteweken loopt zijnagen-


N


da, zorgvuldigbijgehouden door Marita, zijn tweede,jongere vrouw, ookweer vol.Hetbegonmet eenop- merkelijkerecensie in TheNewYork Times(van5augustus)waarinAnne Frankbiografe Francine Prose de nieuweEngelsevertalingvanKome- die in mineur (1947) en de heruitga- vevanIndebanvandetegenstander (1959)aanprijst.Dequoteindeeer- stealinea vanderecensie vande Times:‘Ik zal met de deur in huis vallen en het zo duidelijk mogelijk zeggen: deze romans zijn meester- werken en Hans Keilson is eenge- nie.’Bij iedereandere schrijvereen zin die het levenzou veranderen, maar bij Hans Keilson reden voor geamuseerde verbazing: “Beetje overdreven, natuurlijk. Datikgeni- aalben,nouja.” En hij magmisschien door een


jongegeneratie en doordekijkers van De wereld draait door ontdekt zijn, maar hijheeft over erkenning, als psychothearapeut en als schrij- ver, in zijn levenniet te klagenge- had. “Eindelijk gerechtigheid?” vroegMatthijs vanNieuwkerk aan zijngesprekstafel, maar Keilson antwoorddedat hij bij het woord ‘gerechtigheid’ alleen maar kon denken aanzijn ouders, die waren afgevoerdnaar Auschwitz. En dat wasniet om de presentator op zijn plaats te zetten, maar omdat Keil- son heelzorgvuldigmet woorden omgaat en metwatzevoorhempre- cies betekenen. En gerechtigheid? Bijnavijftigjaar geleden stondKeil-


aast de bel vanzijn wo- ningindeBussumse villawijk HetSpiegel hangt nogeen bordje met de mededelingdat


sontussen de ‘boeken vanhet jaar’ in Time Magazine tussencollega’s Nabokov enRoth. Keilson ontvangt in de woonka-


mer.Hij heeft recent eenheupope- ratie ondergaan; zicht en gehoor zijn ook enigszins gesleten. Hij buigt zichnaar de interviewerover, laatdevragenbezinkenenkomt dan met antwoorden, waarbij van een falend geheugenweinig te mer- kenis. Hij wassportleraar en heeft nooit gerookt (‘Eenbeetjepijproken in het begin, toen ik vond dat ik een man moest zijn’). “Ik drink graag eenglas wijn,met grenzen.Jeugd is dronkenheid zonder wijn.” Hoeervaarthij de hernieuwde be-


langstellingvoor boeken die hij meerdan vijftigjaar geleden publi-


‘Ikbenheelveel vergeten. Ikben veelnamen kwijt.Ikdenk datmijnrugzak gewoonvolzit’


ceerde? Hans Keilson heeft het ge- voel dat hijmoet uitleggendat hij zichzelf in de eerste plaats als arts ziet. “Kijkt ueens,ikben medicus. Datwas ik altijd, ook in Duitsland voor de oorlog. Toen mochthet niet meer en ben ik gevluchtenkon ik in Nederland mijn praktijkopbou- wen.”


Berlijn studeerde, vanwegehet te- gendeJodeningestelde beroepsver- bodwerkteals sportleraarenals musicus.Hij vestigdezichin1936in Nederland, dookonderin1940 en zat in de oorloghet verzet, terwijl zijn ouderswerden vermoord. Al in de oorlogbegon hij met DerTod des Widersachers,een boek dat uitein- delijkpas in 1959 zou verschijnen – en nu aan eenheel nieuwleven lijkt te zijnbegonnen. De roman gaat over eenjongeman en zijn vijand, eenhuiveringwekkende analyse vanderelatie tussen Joden en de nazi’s, zonder dat deze aanduidin-


H


et is eensoberesamenvatting vaneen dramatisch leven, waarbij de Joodse arts,die in


genzelfs maar voorkomen in de ro- man. Hetrechteroogisslecht en hijkan moeilijkmeerlezen,maar hijistoch weer begonnen aan het boek waar hij zeventigjaar geleden de eerste woordenvanschreef. “Ikbenhetnu voorzichtigaan het lezen. Ik was verrast: ik begrijp weldat mensen het gevoel hebben dat het iets nieuwsis.” Viadetrans-Atlantische omweg,


de interviews en de juichendere- censies is In de ban vandetegen- stander inmiddels binnengekomen in de CPNB-bestsellerlijsten. De be- langstellingvindthij ‘leuk’, mis- schien vooral omdat hij ‘leukemen- sen’ontmoet.“Nuzit ikweermetie- mand van HetParool te praten. Het heeft eenaparte charme, maar laat ik niet overdrijven: ik blijf natuur- lijk eengewone man.” Enmensenpratenmethemopeen


manier die hem zeer aanspreekt: “Andershadmijnvrouwhier allang eeneinde aan gemaakt.Enikben niet dement. Al ben ik veel verge- ten, ik hebook veel onthouden.” Hetschrijven, maar ook het musi-


cerenwas voor Hans Keilson vooral zijn ‘levensplezier’, en of het succes had, daar washij toen al niet mee bezig, ennuhijtot genie is uitgeroe- pen door de belangrijkstekrant op de planeet eigenlijk nogsteeds niet. Hetidee dat Keilson in In de ban


vandetegenstander uitwerkte, was dat er tussen vijanden een intieme relatie bestaat.“Zo’n relatie kantot zelfvernietigingleiden:denazi’s hebbenzichzelfomgebracht. Zewa- renniet intelligent genoegominde gatentehebben dat als je zo haat,je veel rotzooi met je meedraagt.De vijandmoest welgecreëerdworden om allehaat op te projecteren. Na verloop vantijdmaak je jezelf kapot op die manier.Begrijptuwel?” “Het is een psychoanalytischpro-


bleem. Dat die Duitsers dat kon- den...Ikhaat de Duitsers niet,hoe- welzemijn oudersnaar Auschwitz hebben gestuurd. Ze hebben zich- zelf,zehebbendeDuitsestedenver- nietigd.Dat hebben ze zelf gedaan, moet uzichvoorstellen.” Hij noemt eenrij Duitse steden op die in zijn ogen eigenlijk niet meerbestaan. En: “Als ik de Duitserszou haten, dan zou ikmezelfkapotmaken.” We krijgen het over de titeldie in


het Nederlands In de ban vandete- genstander luidt, toch wezenlijk verschillend vanhet oorspronkelij-


HansKeilson: ‘Ikhebmooiedingenbeleefd


keDuitseDerToddesWidersachers, een titeldie door allebuitenlandse vertalers is overgenomen. “Ja, dat heeft ugoed gezien.Het betekent ookwat anders.” Hijgraaft in zijn geheugen. “Eerlijk gezegd weet ik niet meer waarom de vertalerdeti- telheeft veranderd.Dat kunt uzich misschienwelvoorstellen.” De laatstejaren komen de jeugd- herinneringensteeds scherper naar


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60