Vergadering op het Provincial Coordination Centre (PCC) met lokale inval-tolk en vertegenwoordigers van Afghan National Police, Afghan Highway Police en National Directorate of Security (NDS) en rechts Henk Damkot. Foto: privécollectie Henk Damkot
uitvoering van de missie. “Je hebt die figuren nodig”, benadrukt Dam- kot. “Lokale krijgsheren en bazen spraken we nauwelijks aan op hun gedrag. Neem als voorbeeld de compound van Chora, middenin de zwaarbevochten Baluchi-vallei. Om die te kunnen gebruiken, had je de medewerking van lokale baasjes kei- hard nodig. Zonder die compound geen patrouilles, geen controle over het gebied!” De militairen werkten in een maatschappij waarin alles leek te draaien om macht en geld. Corruptie was er eerder een way of life. Alles hing met elkaar samen in een fijnmazig net van paterna- listische afhankelijkheidsrelaties. De papaververbouwende boer was afhankelijk van zijn opkoper, die van de tussenhandelaar, enzovoorts. Daar komt dan nog eens het prakti- sche probleem van communiceren bij. “Het overbrengen van nuances is in je eigen taal al lastig genoeg”, aldus Damkot. De lokale krijgsheren hadden trouwens hun eigen manier om te communiceren. Als ze zich tegengewerkt voelden, schoten ze een paar mortiergranaten af op het Nederlandse kamp. “En dan kreeg de taliban de schuld.” De Afghaanse tolken hadden het in dit opzicht bij- zonder lastig. Zij probeerden als het ware over te steken naar de ‘andere wereld’, om te merken dat ze meestal halverwege bleven steken tussen twee werelden met uiteenlopende normen en waarden.
12 mei 2017
Is het mogelijk om jezelf voor te bereiden op de confrontatie met een totaal ander begrip van ‘goed’ en ‘fout’? Damkot en Lieshout vullen elkaar aan: honderd procent kun je de werkelijkheid nooit nabootsen in de opleiding. Net zo min als je jezelf werkelijk kunt voorbereiden op bijvoorbeeld een granaatexplosie. De werkelijkheid is altijd anders. Volgens Lieshout kwamen de cul- tuurlessen voorafgaand aan de missie vooral neer op “zo zijn onze manieren. Heel praktisch gericht, handreikingen en tips om de missie beter uit te voeren, de houding van de anderen beter te begrijpen, in historisch en cultureel opzicht en zo je eigen veiligheid te vergroten.” Daar komt natuurlijk nog bij dat niet elke militair even nadrukkelijk met ‘goed’ en ‘fout’ werd geconfronteerd. De reguliere infanterist had niet zo heel veel contact met de lokale bevolking. Dat lag dan weer anders voor bijvoorbeeld het Provinciaal Reconstructie Team (PRT), de artsen en verplegers of de marechaussee. Zij waren – in verschillende grada- ties – directer verantwoordelijk voor het ‘vormen en corrigeren’ van de bevolking.
Geen uitweg uit het dilemma? Resteert de vraag: wat dan te doen als ‘goed’ en ‘fout’ ongrijpbaar blijken? Of zoals Lieshout het ver- woordt: “Als ik daar geen goed kan doen, wat doe ik daar dan?” De aal-
Erik en Liliana Kraft aan boord van de Karel Doorman
moezenier probeerde de militairen er steeds aan te herinneren dat alle kleine beetjes wel degelijk hielpen. “Realiseer wie je hier mag zijn. Een blij kindergezicht, een simpele waterpomp is ook de moeite waard”, vat Lieshout het samen. De meeste militairen keren minstens terug met een grotere waardering voor de vruchten van onze democratische rechtsstaat en het idee dat het thuis nog niet zo gek is. Alleen al op dit punt is een uitzending vaak een belangrijk moment in de leercurve van jonge mensen. Damkot vervolgt: “Maar houd de lokale bevolking wel degelijk een spiegel voor. Ga tóch de gesprekken aan. Bijvoorbeeld als ze denigre- rend spreken over homoseksuelen.” Damkot wees zijn gesprekspartners er dan op dat ‘wij’ het raar vinden dat Afghaanse mannen vaak hand in hand lopen. “Dan heb je vanzelf een opening voor een gesprek.” Over één ding zijn aalmoezenier Lieshout en oud-marechaussee Damkot het roerend eens: voorkom tegen elke prijs dat je afglijdt naar hun niveau. “Je belandt op een fatale glijdende schaal als je je normen en waar- den naar beneden gaat bijstellen”, benadrukt Damkot, “dus als je hun normaal als je eigen normaal gaat zien.” Ga niet mee in wraakgevoe- lens of ontmenselijking van je tegen- standers. Onder grote druk loert dit gevaar voortdurend. Lieshout maakte het mee. Een groepje jonge militairen showde hem dolenthousiast een gedode talibanstrijder. “Met in- en uitschot- wonden erop en eraan.” Of een com- mandant die riep dat hij in dit ‘gei- tenland’ liever een local het ravijn ziet inrijden dan een van zijn eigen voertuigen. Maar ook het tegenover- gestelde kwam voor, bijvoorbeeld als een militair moest concluderen dat hij iemand had ‘uitgeschakeld’. De rules of engagement regelen veel, maar vervangen nooit het geweten van de militair. “Daarover moet steeds worden nagedacht en gecom- municeerd”, onderstreept Lieshout. “Doe je dat niet, dan dreigt uiteinde- lijk een nieuw My Lai, het Vietna- mese dorpje waar Amerikaanse militairen in 1968 een slachting onder vooral vrouwen en kinderen aanrichtten. Laat je jezelf meeslepen op die glijdende schaal, dan verlies je het recht om over goed en fout te spreken.”
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65
