1023 | WEEK 36-37 6 SEPTEMBER 2023


Museumhaven Amsterdam nog volop in gebruik met historisch én varend erfgoed


andere liefhebbers en bezitters van historische binnenvaartschepen. In contact met de com- mandant van de marine werd duidelijk dat het een achterhaalde clausule in het contract was, dat geen enkel doel diende. In mei 1984 is een ludieke actie gestart. Gewoon een weekend met een aantal historische schepen aan de verlaten pier langs de IJ-tunnel gaan liggen. Kraken zoals dat heet. In de loop van dat jaar is na moeizame gesprekken met de gemeente de Museumhaven Amsterdam een feit geworden. De VMA is offici- eel de akte gepasseerd op 18 januari 1985 en 31 augustus 1985 is de Museumhaven officieel geopend. In 2024 bestaan zij veertig jaar gere- kend vanaf het moment van de kraakactie en dat gaat gevierd worden volgend jaar in mei, de maand waarin het allemaal begon. De voor- bereidingen zijn al gestart.


De Museumhaven aan het Oosterdok, gezien vanaf de trap naar het Nemo.


AMSTERDAM Aan de oostkant van de trap naar het Wetenschapsmuseum Nemo in Amsterdam is de stedelijke Museumhaven gelegen. Een mooiere plek is niet te bedenken. Aan de ene kant het druk bezochte moderne gebouw met de nieuwste snufjes op het gebied van de we- tenschap en technologie, aan de andere kant van het water ligt het Scheepvaartmuseum. Zo’n twintig volledig in de originele staat ge- laten of teruggebrachte bedrijfsvaartuigen uit het begin van de twintigste eeuw liggen te stra- len aan de steigers langs het Oosterdok.


TRUUS DEN HARTOG


Oosterdok Toeristen slenteren langs het historisch erfgoed, een groep met gids staat stil en vergaapt zich aan de schepen die bijna allen met de kop naar de kade gericht zijn afgemeerd. De gids geeſt in- formatie hoe het vroeger was met de zeilende vrachtschepen die in het waterrijke land voor de nodige economische vooruitgang zorgden. De eigenaren van de schepen zijn lid van de Vereniging Museumhaven Amsterdam (VMA), die strenge voorwaarden stelt aan het liggen in het centrum van de stad. Liefhebbers zijn het, die de schepen met veel tijd en aandacht in de


staat houden zoals het hoort. Tachtig procent van de schepen die aan het Oosterdok liggen, is permanent bewoond en zij hebben allen hun ei- gen adres. In totaal telt de VMA 180 leden waar- toe niet alleen schepen, maar ook bedrijven en instellingen behoren die een relatie hebben met de historische vrachtvaart. Charters en schepen die het schip commercieel gebruiken, zijn niet toegelaten.


De leden van de VMA verdelen op vrijwillige ba- sis de onderhoudstaken. De havenmeester is bij toerbeurt degene die goed bereikbaar is en ui- teraard in de haven ligt. De opgebouwde reser- ves worden besteed aan onderhoud van de om- geving, de steiger en de loods die zich onder de trap naar het Nemo bevindt waar gewerkt kan worden aan onderhoud en herstel van onderde- len van de schepen.


De voorwaarden om er te mogen liggen zijn streng. Het schip moet kunnen varen, poorten en lichtranden in de romp zijn niet toegestaan, evenmin verhoogde en/of ingesneden boei- sels. Het roer en stuur moeten voldoen aan de normen van de leeſtijd van het schip en zo zijn er nog veel meer regels. De schouwcommissie bepaalt uiteindelijk of de schepen voldoende


Foto Truus den Hartog


authentiek zijn. De Museumhaven Amsterdam is wat haar toelatingsbeleid betreſt één van de strengste in Nederland. Er is plaats voor een klein aantal passanten die weliswaar eveneens


Rehoboth Paul Versteege en Nel Pols, de schipper en schippersvrouw van de klipperaak Rehoboth gebouwd in 1911, hebben destijds deelgeno- men aan de kraakactie. Zij zijn één van de eer- ste bewoners van de Museumhaven en nog steeds erg gelukkig met de mooie ligplaats. Regelmatig in de veertig jaar dat zij hier liggen, is aan Erfgoedmanifestaties van de LVBHB mee- gedaan en is er tijdens de vakanties mee geva- ren in Nederland. “Nu doen we dat wat minder. Maar minstens één keer per jaar gaan we de ha- ven uit om te varen”, vertelt Paul. “Met de acti- viteiten voor de haven, als penningmeester van de VMA en het continu onderhoud van het schip is er genoeg te doen. De geweldige vloot histo- rische binnenvaartschepen in Nederland is het


25


Nel Pols en Paul Versteege, de trotse bezitters van de klipperaak Rehoboth. Foto Truus den Hartog


moeten voldoen aan de voorwaarden gesteld door de VMA maar er wel een beperkte tijd mo- gen liggen.


Hoe is het zo gekomen? Ooit was het gebied dat nu het Oosterdok is een drukke zee- en binnenvaarthaven met een woud van masten. Het gebied heeſt een lange histo- rie van beleidsmaatregelen genomen door de stad Amsterdam die niet allemaal het gewenste effect hadden. De bouw van de IJ-tunnel die in 1968 gereed is gekomen heeſt veel moois met name aan de Prins Hendrikkade afgebroken. In de jaren ’70 en begin jaren ’80 was het gebied ten oosten van het Centraal Station in deplora- bele staat. Totdat onder andere Herman Müller, die goede contacten had binnen de gemeente en liefhebber was van de historische zeilvaart, vast- stelde dat in historisch opzicht van alles werd gedaan voor de historische zeevaart, maar dat aan de binnenvaart, toch één van de pijlers waar Amsterdam haar welvaart aan te danken heeſt, nauwelijks werd gedacht. Het gebied ten oosten van de IJ-tunnel bleek de meest geschikte loca- tie in Amsterdam voor het historisch erfgoed.


Kraakactie


Tijdens de bouw van de tunnel is verordonneerd dat aan de oostzijde, dat zicht heeſt op het ma- rineterrein, aanmeren niet geoorloofd is. De pier lag er leeg en verlaten bij. Herman Müller is sa- men met andere gedrevenen in overleg gegaan om tot actie over te gaan, samen met een aantal


waard goed onderhouden te worden en te bewa- ren voor de volgende generaties.” En Nel voegt eraan toe: “We kunnen het goed met elkaar vin- den in de haven. We hebben allemaal dezelfde liefde voor dit soort schepen. Ze zijn authentiek, maar bezitten wel alle benodigde certificaten om te mogen varen, verplicht voor schepen gro- ter dan 20 meter sinds 2018. Dat is steeds weer een gedoe, maar anders mag je niet naar buiten en mag je hier ook niet blijven liggen.”


Eén van de evenementen die de VMA organiseert is het Y-zeilen met historische vrachtschepen. Op 2 september jl. heeſt de 29ste editie van het Y-zeilen plaats gevonden. De eerste twee jaar was het inderdaad op het IJ, maar daar is een stokje voor gestoken. Te gevaarlijk. Grote zeilen- de vrachtschepen die ook nog in een wedstrijd zitten op het drukke IJ gaf te veel riskante situ- aties. Het is nu op het IJ-meer bij Pampus. Zo’n 21 schepen - geen commercieel dienstdoende historische vrachtzeilers - doen er aan mee. De wisseltrofee is een scheepsbel met inscriptie van het winnende schip. Degene met de meeste pech ontvangt een kratje IJ-bier. Een ander eve- nement waar de VMA altijd aan meedoet is de Open Monumentendag Amsterdam, dit jaar op 9 en 10 september. De Museumhaven doet actief mee met oude scheepsambachten op de kade en verschillende historische schepen die te be- zichtigen zijn. Zo houdt de Museumhaven de ge- schiedenis van een glorierijk binnenvaart verle- den levend.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52