44


weinig grijs in hun opvattingen over goed en kwaad


Er zit vaak Dat ene dilemma


De uitgave van het boek Dat ene dilemma vormt de afsluiting van het jaarthema morele dilemma’s van het Veteraneninstituut. In Dat ene dilemma, dat het Veteraneninstituut samen met ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum uitgeeft, vertellen professionals uit diverse beroepsgroepen, waaronder rechterlijke macht, brandweer, jeugdzorg en krijgsmacht, openlijk over morele dilemma’s waarmee zij in hun werk geconfronteerd werden. Het zijn stuk voor stuk aangrijpende verhalen, die illustreren dat de juiste keuze soms niet bestaat.


Bart Nauta, Hans te Brake en Ilse Raaijmakers. Dat ene dilemma – Persoonlijke verhalen over morele keuzes op de werkvloer. Amsterdam University Press.


Veteranen kunnen met code DILCP8 deze bundel aanschaffen voor €2,50 (ex. verzendkosten) bij www.veteranenshop.nl.


professionele rol en verplichtingen. Ook als ze objectief gezien niets ver- wijtbaars gedaan hebben, schrijven ze zichzelf morele verantwoordelijkheid toe voor ingrijpende dingen die gebeurden tijdens een uitzending: niet te voorziene collateral damage, burgers of maten die omkomen door falend materieel. Als ze niet voldoen aan hun eigen hoge standaarden, leidt dat tot schuld- en schaamtegevoelens die niet zelden verwoestend zijn. De man over wie ik vertelde, verwerkte zijn trauma pas toen hij erover ging praten. Langzaam groeide bij hem het besef dat hij zichzelf een te grote, zo niet onmogelijke verantwoordelijkheid toedichtte. Dat was een bevrijdend inzicht voor hem.’


Hoe verklaart u dat sommige mensen zichzelf zo’n disproportio- nele morele verantwoordelijkheid toeschrijven? ‘Veel jonge mensen gaan het leger in met optimistische verwachtingen. Ze denken iets goeds te gaan doen voor hun land of voor een lokale bevolking. Maar de situaties waarin ze vervol- gens terechtkomen – of ze nu dader, slachtoffer of getuige zijn – zijn soms volstrekt hels. Door zichzelf moreel verantwoordelijk te houden, ook als ze dat rationeel gezien niet zijn, proberen ze nog iets van een ethische orde te handhaven. Daarnaast speelt de


norm van perfectionisme mee die de Amerikaanse krijgsmacht domineert. Je uniform moet pico bello zijn, je geweer altijd glimmend gepoetst en je bent maximaal gedisciplineerd. Daar niet aan voldoen, betekent een bestraffing door superieuren. Mensen internaliseren zulke normen en meten niet alleen hun uniform, maar ook hun morele gedrag eraan af. Ook zie ik in de VS bij veel mensen die in het leger zitten of zaten zwart-witte overtui- gingen over moraliteit, soms ook nog gestut door strikt geïnterpreteerde godsdienstige normen. Er zit vaak weinig grijs in hun opvattingen over goed en kwaad. Dat zijn allemaal factoren die bijdragen aan de ontvan- kelijkheid voor moreel trauma.’


Zijn schuld en schaamte volgens u de belangrijkste onderdelen van moreel letsel? ‘Een morele verwonding manifesteert zich inderdaad vaak als zeer belas- tende schaamte en schuld. Doorgaans is het een onderdeel van posttrauma- tische stress; het doet zich voor naast bijvoorbeeld herbelevingen, nachtmer- ries en woede-uitbarstingen.’


Het Veteraneninstituut heeft het afgelopen jaar aandacht besteed aan het thema morele dilemma’s. Is er volgens u een verband tussen morele dilemma’s en morele verwonding? ‘Een moreel dilemma kan heel goed tot moreel trauma leiden. Maar er is geen noodzakelijk verband tussen het een en ander. Stel je een soldaat voor die een checkpoint bewaakt dat toegang geeft tot een basis met 250 militairen. Hij heeft de opdracht om onbekenden neer te schieten die over de prikkeldraadversperringen heenkomen en waarschuwingen negeren. Zo’n instructie heeft zin in een omgeving waar zelfmoord-


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76  |  Page 77