NEDERLAND EN NAOORLOGSE GEHEIMEMILITAIRE OPERATIES James Bond-achtige toestanden?
Geheime operaties zijn fascinerend. James Bond-achtige toestanden komen we in de naoorlogse Nederlandse geschiedenis niet zo heel vaak tegen. Toch bood bijvoor- beeld de Koude Oorlog een rijk speelveld en vinden er geheime operaties plaats tijdens internationale missies.
Door: Christ Klep S
ssst. Wist u het al? In de James Bond-films Thun- derball (1965) en Never say never again (1983) komt een superschurk voor: Count Lippe. Dit prototype schurk is eigenlijk ‘onze’ prins Bern- hard von Lippe-Biesterfeld. Of althans, Bond-auteur Ian Fleming zocht een pakkende naam voor de über-boef in zijn nieuwe filmscript. Hij dacht onmiddellijk aan prins Bernhard. Ze kenden elkaar uit de Tweede Wereldoor- log. De Britten twijfelden een beetje aan prins Bernhards loyaliteit en gaven toenmalig commander Ian Fleming opdracht hem te schaduwen. Dat klikte blijkbaar. Tus- sen Bernhard en James Bond zijn in elk geval – met wat goede wil – overeenkomsten te vinden: de flamboyante levensstijl, de snelle auto’s, de mooie vrouwen en de wodka martini’s. Shaken, not stirred. Geheime operaties blijven ons fascineren. ‘In wartime, truth is so precious’, merkte Winston Churchill ooit raak op, ‘that she should always be attended by a bodyguard of lies.’ Eén ding is zeker. Geheime operaties met een licence to kill (overigens de titel van de zestiende James Bondfilm, maar dat terzijde) gaan slecht samen met de zeden van een parlementaire democratie. Niet voor niets veroorzaken de geheime kill lists van president Obama veel ophef in de VS. Komen dergelijke acties immers niet gewoon neer op extraterritoriale executies van (vermeende) terroristen? Bij ‘reguliere’ geheime operaties ligt het allemaal wat anders. Daar ziet iedereen het nut wel van in. Ook in Nederland zijn politici dan doorgaans terughoudend. Als de Tweede Kamer wordt ingelicht, dan alleen in vertrouwelijk over- leg met de voorzitters van de belangrijkste fracties. En die houden doorgaans netjes hun mond.
James Bond-achtige toestanden komen we in de naoor- logse Nederlandse geschiedenis niet zo heel vaak tegen. Toch zijn er wel de nodige sappige episodes te memo- reren. De Nijmeegse historicus Fredrik Willems stelde onlangs dat generaal Simon Spoor in Nederlands-Indië zijn eigen verborgen oorlog voerde tegen de Indonesi- sche Republiek. Spoor maakte gemene zaak met twee verzetsbewegingen: Darul Islam en Bambu Runcing. Hij leverde geld en wapens, op voorwaarde dat ze zich verder gedeisd zouden houden. U vermoedt het al: ook Raymond Westerling speelde een rol. De Nederlandse regering wist van niets. Spoors plotselinge overlijden in mei 1949 maakte aan alle plannen een voortijdig eind.
8 APRIL 2015
De ontmoeting tussen prins Bernhard en Ian Fleming, geeste- lijk vader van James Bond. Afbeelding uit Agent Orange, de oorlogsjaren van prins Bernhard 1 van Erik Varekamp en Mick Peet, © 2008, Uitgeverij Van Praag,
ww.uvp.nl
Gladio
De Koude Oorlog bood natuurlijk een rijk speelveld. Tot de verbeelding spreekt bijvoorbeeld Gladio. Dit was een netwerk van zogenoemde stay behind-organisaties in NAVO-landen. Als de Rode Russen ons ooit overrompel- den, dan zouden Gladio-agenten contact onderhouden met hun (intussen hopelijk uitgeweken) regeringen. Later werden aan het takenpakket gevechts- en sabotageacties toegevoegd. Ook Nederland kende zo’n geheime organisa- tie. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog telde Gladio- in-Nederland ongeveer tweehonderd agenten. Tientallen ondergrondse wapenopslagplaatsen lagen over het hele land verspreid. Sommigen werden bij toeval ontdekt. Vermoedelijk viel een deel van de wapens en explosieven in handen van zware criminelen als Sam Klepper en John Mieremet. Premier Ruud Lubbers bevestigde in 1990 het bestaan van de stay behind-organisatie. Twee jaar later werd het gezelschap opgeheven.
Aan kleurrijke spionageverhalen geen gebrek in de Koude Oorlog. Nederlandse marineschepen schaduwden oorlogs- bodems van het Warschaupact. Een riskant kat- en muis- spel. Nederlandse onderzeeboten voeren regelmatig onder geankerde Sovjetschepen door: de zogenoemde underwa- terlook. Met de periscoop bekeek men rompen, boegen en plechten van de Sovjetboten. Inlichtingendiensten zochten dan naar mogelijke luiken voor minionderzeeërs of kikvorsmannen. Bij narigheid in andermans territoriale wateren zou het excuus zijn: sorry, navigatiefoutje...
Geheime operaties op missie
Met het einde van de Koude Oorlog wijzigde het speel- veld. Nu waren het vooral geheime operaties tijdens internationale missies die de aandacht trokken. Zo wist het VPRO-onderzoeksprogramma Argos zeker dat
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65
