ben ik nooit achtergekomen. Ik ben wel een paar keer ondervraagd door de militair attaché van Oost-Duits- land die daar zat, hij bleek opvallend veel interesse te hebben in waterput- ten in Ghana.”
In werkelijkheid was zijn taak het zoveel mogelijk verzamelen van militaire informatie over de wapen- systemen van het Warschaupact in Polen. Zo verkende en registreerde hij bijvoorbeeld militaire objecten. Nieuwe wapensystemen werden gefotografeerd, inclusief alle techni- sche details. Voor Nederland waren met name de verkenningen van de door de Russen bemande vliegbases in het westen van Polen van groot belang. “Daar stonden jachtbommen- werpers met een nucleaire lading. De oorlogsdoelen van deze eenhe- den waren onder meer Nederlandse vliegvelden en havens.”
De verkenningsoperaties gebeurden overdag, maar ook bij nacht en ontij. De Paus laat foto’s zien van zijn acti- viteiten, die hij altijd samen met een collega in een onopvallende auto uit- voerde. “We hadden de beschikking over een speciaal terreinvoertuig en je ging daarmee daadwerkelijk bekijken wat men uitspookte. Wij waren uitgerust met foto- en nacht- zichtapparatuur, maar ook alles wat nodig was om het langere tijd vol te houden, want de militaire terreinen lagen natuurlijk vaak afgelegen.”
Solidarnosc
De Paus opereerde in een periode waarin ook in Polen een oppositie- beweging tegen het communisme opkwam. In dit geval de onafhan- kelijke vakbond Solidarnosc met als voorman de latere president Lech Walesa. De vraag was of het Warschaupact, net als bij de Praagse Lente in Tsjecho-Slowakije, Polen zou binnenvallen. “Door veel ver- kenningen in het land kwamen we erachter dat er verbindingslijnen werden opgezet die er normaal niet waren. Die liepen van bepaalde hoofdkwartieren van de Sovjets in Polen naar de grens. Later kregen we informatie dat deze lijnen rechts- reeks naar de generale staf in Mos- kou liepen. Achteraf is ook gebleken dat er een behoorlijke troepenmacht van de Sovjet-Unie was samenge- trokken aan de oostgrens van Polen, die klaarstond om binnen te vallen.” De Paus en zijn collega consta-
46 APRIL 2015
Dirk de Paus met de speciaal door Defensie aangeschafte terreinwagen waarmee hij zijn inlichtingenwerk in Polen uitvoerde. Voor het ruimen van obstakels of voor noodgevallen was voorop de Mercedes een dikke lier met 3 ton trekkracht gemon- teerd. Foto: privécollectie Dirk de Paus
de term ‘staat van oorlog’. Het was ook heel drastisch, het hele Poolse leger stond op straat.”
Koude Oorlogsdoden Er gold een uitgaansverbod en ook
voor De Paus en zijn collega werd het extra gevaarlijk om verkenningen uit te voeren. “Overal waren check- points. We zijn een keer zeven uur vastgehouden omdat ze in de gaten kregen dat we spullen bij ons hadden die verdacht waren. We sloten alle ramen en deuren af, maar die sol- daten begonnen met geweerkolven te slaan om de auto open te breken. Ondertussen probeerde ik buiten hun zicht de gemaakte films uit de camera te halen om ze te belichten.
in Polen nog had samengewerkt. “Hij deed hetzelfde werk als wij. In Oost-Duitsland werd hij betrapt en opzettelijk geramd door een grote vrachtwagen, met dodelijke afloop. Na de omwenteling is uit onderzoek gebleken dat het een opzettelijk geplande aanslag was. Ook bedoeld als afschrikking naar anderen.” De Paus werd zelf geconfronteerd met vergelijkbare situaties. “Na een missie waren we een keer op weg terug naar Warschau. We kwamen langs een vliegveld waar we opval- lende vliegbewegingen van helikop- ters zagen. Stilletjes waren we daar aan het hek foto’s aan het maken toen we Russische stemmen en het opstarten van een vrachtwagen hoor-
teerden ook dat de dreiging weer wegviel. “Vlak voor december 1981 stelden wij vast dat de verbindin- gen weer werden afgebroken. Toen wisten we ook: ze gaan Polen waar- schijnlijk niet binnenvallen. Dat soort dingen gaf je door aan Neder- land en je hoopte dan dat het goed terechtkwam.”
De reden voor het afblazen van de invasie lag voor de hand. In december 1981 werd door de Poolse regering onder leiding van generaal Jaruzelski de staat van beleg afge- kondigd. “Dat kwam toch wel als een verrassing. Wij zeggen ‘staat van beleg’, maar de Polen zelf gebruiken
Met mijn vingers versnipperde ik ze en stopte ze in mijn onderbroek. Voor noodgevallen hadden we altijd de conventies van Genève bij ons in het Pools, maar daar had de dienst- doende commandant lak aan. Uitein- delijk werden we vrijgelaten, maar het was een hachelijke situatie.” De risico’s van het werk, dat altijd ongewapend gebeurde, waren sowieso groot. “In het gunstigste geval werd je uitgewezen als je gepakt werd. Maar teams werden ook wel eens beschoten en in het ergste geval kostte het je de kop.” Dat laat- ste overkwam ook zijn Franse collega chef-adjudant Mariotti, met wie hij
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65