1049 | WEEK 36-37 4 SEPTEMBER 2024


Boeken


‘Wrakken in wereldzeeën- Vergane Nederlandse schepen uit de zeventiende eeuw’


De zeventiende eeuw was meer dan alle andere perioden in de Nederlandse geschiedenis een maritieme eeuw. De vlaggenschepen van beroemde admiraals en de overzeese ondernemingen van de handelscompagnieën bepaalden langere tijd het beeld.


Maar ook de Europese internationale handel werd gedomineerd door Nederlandse vrachtschepen en het binnenlandse netwerk van trekschuiten en beurtvaarders was uniek binnen ons continent. Samen vormden deze vertakkingen van de zeevaart de levensader van de verstedelijkte samenleving.


Maar niet alle schepen keerden terug in veilige haven. Verspreid over de wereldzeeën zijn vele Nederlandse wrakken uit deze tijd gevonden, vol met verhalen. Dit spectaculaire en kwetsbare erfgoed biedt ons op grote diepte toegang tot een verleden dat nog veel aspecten niet heeſt blootgegeven. Eeuwenlang onaangeroerde voorwerpen zoals kanonnen, kruiken en porselein geven een beeld van de onvoorstelbare levens die zeelieden toen leidden.


Wrakken in wereldzeeën toont de 17de -


eeuwse Nederlandse scheepsvaart in al haar facetten, aan de hand van schepen die vergingen van vlak voor Texel tot aan de westkust van Australië. Spiegelretourschepen van de VOC, een


‘De Slag op de Zuiderzee’, dé ommekeer in de 80-jarige Oorlog


Het was oorlog in Nederland, Filips II eiste in zijn rijk gehoorzaamheid en bood geen ruimte voor een nieuwe koers. Macht, geloofsvrijheid en handelsbelangen botsten. Twee strijdmachten, de opstandelingen in het Noorderkwartier en de troepen van de regering van Alva, stonden tegenover elkaar, te land, maar ook ter zee.


beurtschip op de Zuiderzee, een oorlogsfregat van de Admiraliteit, intacte ‘spookschepen’ op de bodem van de Oostzee n een Straatvaarder vol stoffen schatten – alle wrakken vormen tijdscapsules die samen het verhaal van een eeuw aan de oppervlakte brengen.


‘Wrakken in wereldzeeën. Vergane Nederlandse schepen uit de zeventiende eeuw’ van Wouter Waldus en Jeroen ter Brugge (red) van Uitgeverij Matrijs. 112 bladzijden, genaaid gebrocheerd met flappen en rijk geïllustreerd. Prijs 19,95 euro. ISBN 978-90-5345-608-8


De rebellie van de geuzen wankelde, maar toch sloten steeds meer Hollandse steden - Amsterdam uitgezonderd- zich bij de opstand aan. Alva en zijn stadhouder Bossu grepen nietsontziend in. De bevolking van Naarden werd compleet uitgemoord. Haarlem viel na een beleg van vele maanden ten koste van duizenden slachtoffers. En nu moest ook met het Noorderkwartier worden afgerekend. Alkmaar kwam onder vuur te liggen en een kolossaal gevecht om de macht op de Zuiderzee was aanstaande. De beslissende slag begon 11 oktober 1573 en werd voor de kust van Hoorn met meer dan vijſtig grote schepen uitgevochten. De geuzenvloot won. Niet minder dan een vernedering voor de regering. De machtsverhoudingen in Holland waren voorgoed veranderd.


Alle bekende en nog niet eerder gepubliceerde bronnen over de Slag op de Zuiderzee zijn in dit boek verzameld. Dit naslagwerk is het relaas van een machthebber die zijn tegenstander, de


29


bevolking van Hollands Noorderkwartier, ernstig onderschatte. De Slag wordt historisch, militair, kunsthistorisch, archeologisch en bouwhistorisch belicht en geïllustreerd met prachtig beeldmateriaal. Zo komt De Slag wel heel dichtbij.


‘De Slag op de Zuiderzee’. Auteurs: Arnout van Cruyningen, Peter Sigmond, Christiaan Schrickx, John Brozius, Jan de Bruin, Ton van der Horst, Wouter Waldus Seger van den Brenk en Lars Boon. Redactie: Michiel Bartels, Jan de Bruin en Peter Swart. Paperback 352 pagina’s, prijs: 29,95 euro, exclusief verzendkosten via bestellen@uitgeverijnoordholland.nl. ISBN: 978-94-92335-47-0


‘Een ijselijke nering’ over vroegere walvisvaart vanaf Waddeneilanden


Walvisvaart was in Nederland met z’n vele zeevarenden eeuwenlang een economisch belangrijke activiteit, in de zeventiende eeuw zelfs booming business.


Hierover is al veel geschreven, maar er is weinig bekend over het opvallend grote aandeel daarin van de Waddeneilanden Vlieland en Terschelling, alsmede de stad Harlingen in deze bijzondere bedrijfstak. In dit boek kijken de onderzoekers door de bril van tijdgenoten uit het Waddengebied naar de jacht op traan, een eerste levensbehoeſte in de zeventiende eeuw. Anne Doedens en Liek Mulder borduren hiermee voort op het historische standaardwerk van Jan Houter, maar plaatsen hun verhalen en getuigenissen in het bredere kader van de geschiedenis van de walvisvaart van de Republiek tijdens de eerste eeuw van deze nering.


Gekleurd De egodocumenten zijn uiteraard gekleurd door eigen gevoelens, standpunten, meningen en conflicten, maar mede daardoor geven ze een goed beeld van de barre omstandigheden waaronder de walvisjagers hun bloedige werk deden. De titel van dit boek verwijst niet alleen


hiernaar, maar ook naar een van de bekendste walvisvaarders-families van de Wadden, het Vlielander geslacht Ys.


‘Een ijselijke nering’, subtitel: ‘De walvisvaart van de Wadden in de zeventiende eeuw’. Paperback 184 pagina’s, prijs 24,99 euro. Auteurs: dr. Anne Doedens (1945) en Liek Mulder (1942). ISBN 9789464561968


‘De Watersnoodramp van 1570’ biedt ooggetuigenverslag van Jan Fruytiers


In het jaar 1570 richtte de vrijwel vergeten Allerheiligenvloed in het noorden van Europa enorme schade aan. Vele gebieden langs de Noordzeekust en de grote rivieren veranderden in één grote kolkende watermassa.


Van deze onbekende watersnoodramp is een ooggetuigenverslag bewaard gebleven van rederijker, schrijver, componist en vertaler Jan Fruytiers (ca. 1525-ca. 1579), vooral bekend van zijn verslag over het Beleg van Leiden. De teksten over de Allerheiligenvloed bevat zowel de ervaringen van Fruytiers zelf als die van lotgenoten.


Zijn verbijstering over de omvang van de ramp en de totale ontreddering die hij alom waarnam, zijn voelbaar aanwezig. Naast feitelijke informatie over de Allerheiligenvloed biedt de tekst ook kennis over geografie, kosmologie, de bijbel en waterbeheer.


Hertaling Lenny Veltman presenteert een kritische teksteditie en een hertaling in modern Nederlands met annotaties. In haar inleiding gaat zij in op de figuur Fruytiers, zijn bronnen en de sociale en cultuurhistorische context. Deze integrale


benadering leidt tot een herwaardering van de tekst én Jan Fruytiers.


‘De Watersnoodramp van 1570’ telt 272 pagina’s paperback. Prijs 29,99 euro, ISBN 9789048562947. Auteur Lenny Veltman studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden, met als specialisatie Middelnederlandse artesliteratuur. Momenteel doet ze onderzoek naar de verschillende vormen van kennisoverdracht in het oeuvre van Jan Fruytiers.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56