1049 | WEEK 36-37 4 SEPTEMBER 2024


Oer-binnenvaart van rond het begin van de jaartelling Conservering Romeinse transportschepen en kano’s in museumpark


“We weten veel en steeds meer, maar heel veel weten we nog niet,” zegt Tom Hazenberg, die leiding geeſt aan het proces van conserveren en reconstructie van de schepen.


“Vijſtig tot zestig jaar geleden lag de aan- dacht van de archeologie uit de Romeinse tijd vooral bij de functie van de Rijn als grens van het Romeinse Rijk. Na de ontdek- king van de Zwammerdamschepen kwam het accent meer te liggen op de handels- routes uit die tijd. Wat werd er met de sche- pen vervoerd? Manschappen, legermateri- aal, kleding, voedsel? Het is bekend dat wanneer er oorlog was in korte tijd honder- den schepen werden gebouwd. Rond het jaar 100 na Christus waren de eikenbossen op Nederlands grondgebied dan ook zo goed als verdwenen en werd hout inge- voerd vanuit Duitsland.”


Britannia


Er zijn duidelijke aan- wijzingen dat de oversteek naar Engeland vaak via Boulogne-sur-Mer is gegaan, strategisch goed gelegen aan de monding van de ri- vier. De oversteek was hier vandaan re- latief kort. Een andere optie is dat de ver- binding van de Rijn met de Maas is gebruikt hetgeen blijkt uit opgravingen die zijn ge- daan van een kanaal, het kanaal van Corbulo. Zo konden manschappen via de Rijn naar de plaats gebracht worden waar de oversteek het kortste was, via het kanaal naar Colijnsplaat waar misschien recht- streeks of via Boulogne-sur-Mer naar Britannia is gevaren.


Tom Hazenberg, senior-archeoloog Nederlandse Limes Samenwerking en projectleider Zwammerdamschepen.


ALPHEN AAN DEN RIJN In museumpark Archeon bij Alphen aan den Rijn kun je je onderdompelen in de Romeinse tijd, zoals het rond de jaar- telling in het door Romeinse keizers veroverde gebied was in de Nederlandse regio én kennismaken met de binnenvaart uit die tijd. De Rijn was de Limes (grens) van het Romeinse Rijk met op de zuidelijke oe- ver forten en nederzettingen voor de handel én het leger dat voorzien moesten worden van huisraad tot kleding en eten. Wegen waren er nog niet veel of wel maar in slechte staat. Vervoer over water was, zoals nu ook nog het geval is, het veiligste en beste middel van transport.


TRUUS DEN HARTOG


Daar liggen ze dan, in het Romeins badhuis dat is nagebouwd naar een opgegraven mo- del in Heerlen: de Zwammerdamschepen, genoemd naar de plaats waar ze voor het eerst bij toeval zijn ontdekt en opgegraven. De term Zwammerdamschepen is intussen een wereldwijd bekende benaming voor dit soort type transportvaartuigen: platbo- dems van verschillende lengtes met een mastvoet aan de voorkant voor het zeil en om te kunnen jagen en roeidollen om ook stroomopwaarts te kunnen gaan.


Het schip dat momenteel in Archeon met een restauratie onderhanden wordt geno- men onder leiding van archeoloog Tom Hazenberg, is de Zwammerdam 2 van 22 meter lang bij 2,80 meter breed met een rechte voor- en achtersteven waar zich de stuurriem bevond. Een stuurriem van vijf meter lang met helmstok is in stukken


gevonden en weer bijeengevoegd. Een re- plica staat er tegen de muur.


De Rijn De expansiedriſt van het Romeinse leger naar het noorden is gestopt bij de Rijn. Keizer Claudius (10 voor Christus - 54 erna) richtte zijn blik op Britannia met haar waar- devolle grondstoffen en liet om die reden de Rijn versterken tot veilige transportrou- te. Langs de oevers van de Rijn werden for- ten gebouwd voor de soldaten met daarbij nederzettingen. Kades werden aangelegd en havens en dientengevolge ontstonden ook scheepswerven om het vervoer over de Rijn mogelijk te maken.


Van het verre zuiden naar het noorden wa- ren de rivieren cruciaal voor de verbinding. De Rijn, maar ook de Rhône, Saône, Maas en Schelde, die toen niet op elkaar aan- sloten. Hoe de verbinding werd gemaakt tussen de rivieren is niet helemaal duidelijk.


gewonnen werden in Engeland via dezelfde route terug naar het zuiden waar het cen- trum van de macht lag. Zoals de Rijn de grens is van het Romeinse Rijk op het vaste land van Europa zo is de muur van Hadrianus de Limes in Engeland. Verder zijn de Romeinen wel gekomen maar verslagen door de Schotten.


Hazenberg:


‘We weten veel, maar ook heel veel nog niet’


Werelderfgoed De 350 kilometer Neder-Germaanse Limes van Bonn tot Katwijk behoren sinds 27 juli 2021 tot het Unesco Werelderfgoed. Hazenberg is er bijzonder trots op dat het op deze manier beschermd is: “Met deze er- kenning van het belang van de Limes is een stap voorwaarts gezet in de ontwikkeling van het archeologisch erfgoed langs de Rijn. Zo kunnen wij internationaal kennis uitwis- selen en opgravingen gezamenlijk onder- zoeken. In het Gelderse rivierengebied zijn vaartuigen gevonden waarvoor de provin- cie Gelderland Museumpark Archeon om experti- se heeſt gevraagd. Daarom gaan wij in opdracht van Gelderland een Romeinse kano con- serveren en wordt deze over twee jaar teruggegeven. Zo


versterk je elkaar en gaan er geen vondsten verloren door ondeskundige aanpak. Intussen zijn we hard bezig om het Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum te realiseren, als uitbreiding van het Museumpark Archeon.”


In de Oosterschelde nabij Colijnsplaat zijn altaren gevonden van de godin Nehalennia, die door varenden en handelaars werd ver- eerd. Zo was 2000 jaar geleden het gebied aan de delta van de Rijn, Maas en Schelde geschikt voor de oversteek van soldaten naar Engeland en grondstoffen die


We doen het Museum Archeon tekort door alleen de Romeinse tijd te benadrukken. Het park biedt een overzicht van de ontwik- keling van het huidige Nederlandse grond- gebied van 8000 jaar voor Christus tot de val van Rome op 4 september 476 na Christus. Je loopt door de geschiedenis en maakt kennis met de verschillende stammen, de landbouw en visserij én hoe belangrijk het water altijd is geweest in de Nederlandse delta.


15


Monique Veldman, directeur Museumpark Archeon, bij het te bezoeken Romeinse schip de Zwammerdam 2.


Foto's TdM


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56