Nederlands Nieuw-Guinea


55


Geopolitiek en het einde van Nederlands Nieuw-Guinea


De Indonesische invasievloot, ruimhartig voorzien van modern Sovjet-materieel, was al op stoom richting Nieuw-Guinea. Maar op 15 augustus 1962 bereikten Nederland en Indonesië op het laatste moment een akkoord. Een oorlog werd voorkomen.


De overeenkomst van 1962 be- tekende de overdracht van het westelijk deel van Nieuw-Guinea aan Indonesië, na een korte over- gangsperiode onder bestuur van de Verenigde Naties. Voor Nederland was dit een bittere pil. Ons land moest het doen met de belofte dat de Papoea’s zich na een aantal jaren via een ‘Act of Free Choice’ zouden mo- gen uitspreken over een zelfstandige toekomst.


Grote verliezers Die volksraadpleging kwam er in 1969 inderdaad, maar bleek een cynische schijnvertoning die met een vrije keuze weinig van doen had. En de VN, Nederland en andere westerse landen keken gemakshalve even de andere kant op. Niemand had er belang bij het toenmalige Indonesische regime te ergeren. West-Irian, zoals voormalig Nederlands Nieuw-Guinea inmiddels heette, werd vervolgens definitief deel van Indonesië. Daarmee werd ook duidelijk dat de Papoea’s de grote verliezers waren van het geo- politieke krachtenspel. En dat doet veel veteranen nog steeds pijn.


Het belang van Nederland Dat Nederland destijds zo vasthield aan Nieuw-Guinea, had te maken met opgekropte wrok om het verlies van Indië en antipathie tegenover


Soekarno. Ook hoopte Nederland na de Indonesische onafhankelijkheid via Nieuw-Guinea nog een rol te kun- nen blijven spelen in Zuidoost-Azië en de Pacific. En Nederland dacht dat het gebied een nieuw thuis kon bieden aan Indische Nederlanders, iets waarvan overigens niets terecht zou komen.


Kritiek op koloniaal bewind In de loop van de jaren vijftig probeerde Nederland de Papoea- bevolking met ontwikkelingspro- jecten de moderne tijd in te leiden en toe te werken naar hun politieke zelfstandigheid. Dat zelfbeschik- kingsrecht kwam voor Nederland steeds centraler te staan. Niet in de laatste plaats omdat internationaal de kritiek op het ‘koloniale’ bewind over Nieuw-Guinea toenam. Die kri- tiek kwam vooral van onafhankelijk geworden ex-koloniën en werd geuit in de Algemene Vergadering van de VN. Dus kwamen er – mede om Nederlands goede intenties te laten zien – in 1961 in Nieuw-Guinea voor het eerst parlementsverkiezingen. Ook kreeg Nieuw-Guinea een eigen vlag, de Morgenstervlag, en een ei- gen volkslied. Maar voldoende inter- nationale steun bleef ontbreken. Dat werd nog eens extra duidelijk door de mislukking van het Nederlandse plan om de VN een centrale rol te ge- ven bij de toekomstige ontwikkeling van het gebied en het zelfbeschik- kingsrecht van de Papoea’s.


Tienduizend militairen Aanvankelijk kon Nederland Nieuw- Guinea met beperkte militaire midde- len beschermen. Dat veranderde toen de Sovjet-Unie op grote schaal wapens ging leveren aan Indonesië,


zich militair ermee ging bemoeien en de politiek van Soekarno steeds agressiever werd. Nederland zag zich genoodzaakt steeds meer versterkin- gen te sturen. In 1962 waren er uit- eindelijk zo’n tienduizend militairen actief. Genoeg voor schermutselin- gen en kleinere confrontaties, maar te weinig voor verdediging tegen een grote aanval. In geval van nood werd daarom gerekend op Amerikaanse hulp. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Luns hield lange tijd vol dat die hulp heus zou komen.


Andere conflicten belangrijker De geopolitieke werkelijkheid besliste anders. Voor de VS stond de Koude Oorlog met de Sovjet- Unie centraal. Die confrontatie kende spannende momenten. In augustus 1961 was de Berlijnse Muur gebouwd. In oktober 1962 was er de Cubacrisis waarin Amerika en Rusland op de rand van een nucle- aire oorlog balanceerden. Intussen raakten de Amerikanen steeds meer betrokken bij wat later de Vietnamoorlog zou worden. Een mi- litair conflict over Nieuw-Guinea aan- gaan, maakte de situatie in hun ogen nodeloos gecompliceerd en dreigde Indonesië verder in communistische armen te drijven. Dus kwam er na Amerikaanse bemiddeling – en veel Amerikaanse druk – nog net op tijd een overeenkomst. Met Nederland als onderliggende partij, maar met uiteindelijk de oorspronkelijke bevolking van Nieuw-Guinea, de Papoea’s, als grote verliezers. Tot op de dag van vandaag lijden zij onder mensenrechtenschendingen en onderdrukking door de Indonesische regering.


checkpoint


Tekst Rein Bijkerk


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76