De meesten van ons hebben het weleens meegemaakt: een geringde vogel op het tableau. Waarom hebben sommige vogels een ring en wat moet je ermee als vinder? Vogelringer Tijs van den Berg is heel stellig: melden!
Tekst en foto’s Myrthe de Bruin I “ 22 • deJager
n Nederland is het Vogeltrekstation hét expertisecentrum dat alles rond het vangen en ringen van vogels voor onder- zoek, beleid en bescherming regelt. Het Vogeltrekstation is een samenwerkingsverband van het NIOO-KNAW (Neder- lands Instituut voor Ecologie) en de Ringersvereniging. Niet
alleen in Nederland, maar over de hele wereld zijn ringers actief met het ringen van vogels voor onderzoek. Werden vogels vroeger geringd om hun trekroutes in kaart te brengen, tegenwoordig wordt er vooral geringd om overleving, reproductie en demogra- fie in beeld te brengen.
DE RINGERS Voorzitter van de Ringersvereniging Tijs van den Berg is één van de ongeveer 600 Nederlandse ringers. Voor hem is het ringen iets wat hij naast zijn werk als anesthesist in het ziekenhuis doet. ‘De meeste ringers in Nederland zijn vrijwilligers. Zo’n honderd ringers zijn professionals; die werken bijvoorbeeld bij ecologische adviesbureaus of universiteiten.’ Welke vogels worden eigenlijk geringd en wie bepaalt dat? ‘In principe worden alle wilde vogelsoorten in Nederland geringd. Van goudhaantjes tot ganzen en alles daartussen. Daarvoor zijn diverse projecten ingericht. Dit zijn zowel landelijke projecten als eigen projecten van vogelringstations.’ Zelf is Van den Berg lid van het vogelringstation de Haar. In totaal zijn er enkele tientallen vogelringstations in ons land. Ringer word je niet zomaar, pas na een uitgebreide opleiding en een examen kun je een ringmachtiging krijgen. Daarnaast zijn er bijscholingen en certificeringsbijeenkomsten.
NIET VOOR DE POES Het klinkt misschien allemaal vrij simpel: ringetje erom en klaar. Toch komt er heel wat kijken bij het ringen van vogels. Allereerst moeten de vogels worden gevangen. ‘Vogels vangen in Nederland mag niet zomaar. Daar moet je een machtiging voor hebben’, vertelt Van den Berg. Via een raamvergunning die door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is verstrekt aan het Vogeltrekstation, worden individuele ringmachtigingen afgeven aan ringers. Heb je de vogel gevan- gen, dan is het ringen an sich één van de handelingen die moet worden uitgevoerd, alvorens de vogel weer wordt vrijgelaten. ‘Uiteraard noteren we per individu het nummer van de ring en de vogelsoort. Daarnaast noteren we ook het geslacht, de leeftijd, het gewicht en tenminste één lengtemaat. Dit kan de kop- snavellengte zijn, maar bijvoorbeeld ook de vleugellengte of de lengte van de tarsus (middenvoetsbeen). Daarnaast vermelden we eventuele bijzonderheden, zoals aanwezigheid van para- sieten, een oude breuk of een vergroeiing.’ Soms wordt tijdens het ringen nog een aantal extra onderzoeken gedaan. Met deze onderzoeken worden de vogels bijvoorbeeld getest op virussen en kan op deze manier onder andere vogelgriep in kaart worden gebracht. Het gaat dan om het afnemen van bloed, een uitstrijkje van keel en cloaca en het trekken van een veertje. Daarnaast kunnen ook zenders of loggers worden aangelegd om het gedrag of de trekroute nauwkeuriger in beeld te krijgen.
Door een gevonden ring te melden zorgen we voor betrouwbare waarnemingen en cijfers
VOGELS VOLGEN Geringde vogels worden visueel gevolgd. Veel terugmeldingen komen van de ringers zelf: ze noteren het ringnummer wanneer ze vogels vangen die al zijn geringd. Daarnaast zijn veel ringers en vogelaars regelmatig met verrekijkers in het veld om te kijken of vogels geringd zijn. ‘Je kunt je voorstellen dat dat niet zo eenvoudig is’, legt Van den Berg uit. ‘Zeker bij kleine vogels is het niet mogelijk om op afstand het nummer van de ring af te lezen. Ook niet met een verrekijker. Als we voor een onderzoeksvraag veel terugmeldingen van een vogel nodig hebben, bijvoorbeeld voor overlevingsonderzoek, gebruiken we bij kleinere vogels een systeem van meerdere ringen. De basis is altijd de metalen ring met het nummer waaronder de vogel is geregistreerd. Daarnaast kan een vogel aan één poot of beide poten meerdere gekleurde kunststofringen hebben. Het kleurenschema vertelt ons dan met welk individu of welke groep we te maken hebben.’
AANWAS
Het ringen begon in Nederland in 1911. Werd er toen vooral geke- ken naar de trekroutes van vogels, tegenwoordig gaat het vooral om wetenschappelijk onderzoek, beleid en bescherming. De gegevens worden gebruikt om trends te onderzoeken. Hoe oud wordt een bepaalde vogelsoort, hoe is een populatie opgebouwd en hoeveel jongen worden per jaar geboren? Aan de hand van deze gegevens wordt gekeken of er door de jaren heen verande- ringen zijn ontstaan. ‘Veel ringprojecten zijn gestandaardiseerde
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65 |
Page 66 |
Page 67 |
Page 68 |
Page 69 |
Page 70 |
Page 71 |
Page 72 |
Page 73 |
Page 74 |
Page 75 |
Page 76 |
Page 77 |
Page 78 |
Page 79 |
Page 80 |
Page 81 |
Page 82 |
Page 83 |
Page 84 |
Page 85 |
Page 86 |
Page 87 |
Page 88 |
Page 89 |
Page 90 |
Page 91 |
Page 92 |
Page 93 |
Page 94 |
Page 95 |
Page 96 |
Page 97 |
Page 98 |
Page 99 |
Page 100
