15
column
BEN SCHOENMAKER
D
zit, mist elk overzicht’
middenin ‘Wie er
Dit jaar en volgend jaar zal er veel aandacht zijn voor de bevrijding van Nederland. Het is immers 75 jaar geleden dat de geallieerden ons land van het nazi-juk verlosten. De strijd op Nederlands grondgebied duurde langer dan verwacht. Het optimisme van september 1944 werd hard de bodem ingeslagen. De vreugde van Dolle Dinsdag was voorbarig. De Duitsers waren nog niet verslagen. De grote rivieren bleken een lastig te nemen barrière. Acht maanden lang was ons land oor- logstoneel. Het verhaal van de zware gevechten – van Zeeuws-Vlaanderen tot Oost-Groningen – is al dikwijls verteld. Kaarten met kleurige lijnen en pijlen geven het strijdverloop schema- tisch weer. We zouden er bijna door vergeten dat oorlog in werkelijkheid chaos is. Wie er middenin zit, burger of militair, mist elk overzicht. Hij of zij beweegt zich in een kleine wereld, louter bezig met overleven. Wie zich verdiept in de strijd, ontwaart ook een onontwarbare kluwen van gegeven bevelen en genomen besluiten. Op alle bevels-
niveaus, van peloton tot legergroep, hakten commandanten continu knopen door. Zij deden dat onder grote tijdsdruk, haastig de voors en tegens tegen elkaar afwegend, soms puur op gevoel, maar altijd in het besef dat van hun beslissingen mensenlevens afhingen. Zij stonden daarbij geregeld voor morele vragen van het soort waarover je in een comfortabel conferentieoord gemak- kelijk urenlang kunt discussiëren. Zij moesten echter snel handelen. Aarzelen was geen optie. Een voorbeeld uit de werkelijkheid van 1944: neem die jonge Canadese compagniescommandant die als aan- valsdoel een boerderijcomplex kreeg toegewezen. Voor verkennen was geen tijd. Hij moest snel voorwaarts. Of de vijand er zat, wist hij niet. Het complex leek verlaten, maar schijn kon bedriegen. Wat moest hij doen? Het zekere voor het onzekere nemen en eerst een artilleriebeschieting laten uitvoeren? Maar dan zou hij wellicht onnodig burgerslachtoffers maken. Of moest hij zijn mannen er onmiddellijk op afsturen? Maar dan kon het zijn dat zij op een goed verde- digde stelling stuitten, met mogelijk hoge eigen verliezen. Een keuze die men niet wil maken, maar die luxe kon de jonge commandant zich niet veroorloven: hij moest kiezen.
Oorlog is onmenselijk, mede omdat hij militairen voor duivelse dilemma’s plaatst. Soms valt de keuze goed uit, soms niet. Heb ik wel juist gehandeld? Had ik niet beter zus of zo kunnen doen? Moet ik mij schuldig voelen. Veel veteranen, ook onze bevrijders, hebben dergelijke loodzware vragen jaren met zich meegedragen.
Het jaarthema 2019 van het Veteraneninstituut is morele dilemma’s. Dit keer belicht directeur Ben Schoenmaker van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) het thema.
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65 |
Page 66 |
Page 67 |
Page 68 |
Page 69 |
Page 70 |
Page 71 |
Page 72 |
Page 73 |
Page 74 |
Page 75 |
Page 76
