ACHTERGROND Neelke Doorn, hoogleraar ethiek in water-engineering:
‘Kijk vooruit als je een technisch ontwerp maakt’
Door Pieter van den Brand
Nederland Waterland heeft er een bijzondere dimensie bij: een leerstoel voor de ethische aspecten van waterbeheer en watertechnologie. “We moeten veel beter nadenken of onze technische ingrepen niet tot onwenselijke en onomkeerbare gevolgen leiden”, stelt civiel ingenieur, fi losoof en jurist Neelke Doorn. Betere ontwerpoplossingen zijn gewenst, en die kunnen bovendien een mooie slinger geven aan innovatie.
Immigratie, privacy of nieuwe technologie. Maatschappelijke terreinen in overvloed waarop zich ethische vraagstukken voordoen. Ook veel van de uitdagingen waar de watersector vandaag de dag voor staat, hebben een ethische compo- nent, zegt Neelke Doorn, hoogleraar ethiek van waterbeheer en watertechnologie aan de TU Delft. “De maatschappelijke context is fl ink veranderd, niet in de laatste plaats vanwege de klimaatverandering. De uitdagingen worden complexer. Water is niet meer iets waar we of te veel of te weinig of te vies van hebben. Vandaag de dag zijn al deze drie aspecten met elkaar verweven, waarbij oplossingen met elkaar kunnen confl icteren. De talrijke maatregelen die we hebben getroffen om overstromingsrisico’s te reduceren, hebben een fnuikend effect op de verbetering van de waterkwaliteit volgens de Europese Kaderrichtlijn Water. Rijkswaterstaat zegt het zelf in een eigen evaluatierapport. De inrichting van de grote wate- ren van ons land, met sluizen, dijken, stormvloedkeringen en lange kanalen met verharde oevers die planten amper vesti- gingskansen bieden, staat een volwaardig ecologisch func- tioneren in de weg en daarmee het realiseren van de doelen van de Europese waterkwaliteitsrichtlijn. Met veel technische ingrepen hebben we in het verleden een ‘lock-in’ gecreëerd. Het belang van waterveiligheid heeft altijd voorop gestaan en we hebben hooguit geprobeerd de negatieve gevolgen voor de ecologie te beperken.”
Een vergelijkbaar dilemma is het probleem van de bodemda- ling door het ontwateren van de veenweidegebieden in ons land. “Om de veengrond voor landbouw geschikt te maken, zijn we gaan bemalen”, licht Doorn toe. “Omdat de grond in- klinkt, moeten we verder bemalen en zo zijn we in een ‘bema- lingsspiraal’ verzand, waar het lastig uitkomen is. De gevolgen
12 WATERFORUM NR 2
voor lokale vegetatie en biodiversiteit zijn groot. Verschillende waarden strijden hier om voorrang: landbouw, ecologische kwaliteit en veiligheid. Ook dit is typisch iets waarmee we in het verleden onvoldoende rekening hebben gehouden.”
Innovatie
Om dit soort waardeconfl icten te vermijden, zijn betere ont- werpoplossingen nodig, bepleit Doorn. Ontwerpoplossingen die goed scoren op meerdere functies en aan verschillende waarden bijdragen. “Waardeconfl icten kunnen op die manier een stimulans zijn voor innovatie”, benadrukt ze. Zelf is Doorn gecharmeerd van de Zandmotor, het haakvormige schierei- land in zee vlakbij Ter Heijde, dat voor natuurlijke zandsup- pletie zorgt om de kust te beschermen. Dit voorbeeld reikte ze november vorig jaar aan in haar oratie. De vernieuwende aanpak - een Delftse vinding, steekt Doorn niet onder stoelen of banken – is voortgekomen uit het Nederlandse programma Building with Nature. “Een prachtige illustratie van multifunc- tionaliteit. Je zorgt voor waterveiligheid en je bevordert natuur. Deze waarden worden geborgd in één technisch ontwerp.”
Doorn reikt meer nieuwe oplossingsrichtingen aan: zet vaker participatieve methoden in waarbij meer ruimte is voor an- deren dan technische experts. “Ethiek betekent ook dat je nadenkt over hoe je een afweging maakt tussen verschillende waarden. In het waterbeleid wordt van oudsher vaak één be- langrijkste waarde vastgesteld, bijvoorbeeld waterveiligheid. Waarbij dan vervolgens gekeken wordt naar wat de beste technologie is om deze waarde te realiseren. Maar het is ook van belang stakeholders in een gebied mee te laten praten over wat zij belangrijk vinden.” Als voorbeeld noemt Doorn het schrappen van de hoogwatergeul in de Waal bij Varik-
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48
