WOENSDAG6OKTOBER 2010


boeken


Eengrabbeltonals biografie T


er redactievan de Haagse Post was Willem Oltmansin de jarentachtigaltijdwel- kom. Bij mij als hoofdredac-


EdwinOden: Demanvan8miljoen –


Vriend&vijandoverhet fantastische levenvan


WillemL.Oltmans1925-2004 Balans, €19,90.


★★✩✩✩


teur liet hijdan eenartikel over in- trigesachterwaaraan geen touw viel vast te knopen,maar waaruit allerhandebijzinnenniet geschrapt mochten worden omdat ze volgens hem ‘politiekdynamiet’ bevatten. Ondertussen onderhield hijdehele redactiemet kwinkslagen, interna- tionale belevenissen en scabreuze toespelingenenweerkaatstenzijn hoge uithalen en schaterlachdoor de burelen. Eenuur later warenwe nogniet uitgelachen,maar zat hij alweer in zijndagboeken te noteren wie vanonswatprecies gezegdhad. Wiedebiografie opslaat dieEdwin


Odenaan hem heeft gewijd, kijkt aanvankelijk vreemd op:het boek bestaat uitsluitend uit citaten. Het is eenbijna driehonderd pagina’s tellende collage vanuitspraken door ‘vriend&vijand’ vandehoofd- persoon.Eerstbenjegeneigdteden- kendat de biograaf zichermet een Jantjevan Leidenvan heeft afge- maakt,maar al snel besefjehoeveel kunst-envliegwerk het moet heb- ben gevergd om al die citaten zo op elkaar te laten aansluiten dat,zon- dertussentekst,tocheen lopend verhaal is ontstaan. Dat is knap. Toch blijft het onbevredigend. Ik


kanmijgoedvoorstellenwaaromde biograaf voor deze vorm koos.Wie eenvolwaardige biografie vanOlt- mans wil schrijven, zou diens dag- boeken moeten lezenendat zijn er vijftienhonderd!Endie zijn boven- dien, naar ik hebbegrepen, behoor- lijk chaotisch, rijp en groen. Hetis geen doen.Daarom verkoos Oden ruim zestig(overwegend) vrienden en (veel minder)vijandenaan het woordtelaten over ‘de man van8 miljoen’, het bedragdat hij vande staat kreegomdathij decennia door het ministerie vanBuitenlandseZa- keneninhet bijzonderminister Jo- seph Lunswastegengewerkt. Hetisresultaat iseensmakelijkre-


laas, volverwikkelingen, seksuele escapadesenvooral heftige conflic- ten. Eenportret vaneen supernet-


13november1973.DewiSoekarnoenWillemOltmanstijdensdepresentatievan diensboekDenvaderlandgetrouwe.


werker die staatshoofden, topindus- triëlen en topwetenschappersaan- eenreeg(‘Ik naai alles aan alles’), half freelance-journalist,half diplo- maat,rusteloosreiziger, rusteloos minnaar.Maar ook het portret van een in wezen tragischeneenzaam mens, beschadigd dooreen kille jeugdineendeftige,doorkinine rijk geworden Stichtse familie en altijd, maar altijdtevergeefs,opzoek naar liefde.Devraag is echter of we Olt- manszo voldoende leren kennen. Die acht miljoen guldens bijvoor-


beeld:waren die gerechtvaardigd? Menigeen spreekt schande vande officiëletegenwerkingvan Olt-


Watwetenwevanelkaar? O


ver BonitaAvenue,dede- buutroman vanPeter Bu- walda (1971), is veel te zeggen. Dathet een goed


boek is bijvoorbeeld.Een gedurfde, liefst 543pagina’s dikke roman.Een roman die zichniet bepaaldlaat le- zenals een debuut,zoveel vakman- schaptoont de schrijveral. En dat kanniet iederedebutant zeggen. Maar het is ookeen roman waar-


PeterBuwalda: BonitaAvenue


De Bezige Bij, €19,90. ★★★★✩


vandeplot hier niet moet worden naverteld. Datzou het leesplezier maarvergallen.Enplezierigisdele- zingvan dit noodlotsdrama –want dat is het –zeker.Sterker,het is een roman die je dwingt door te lezen. Een groteNederlandseroman, die watvaartenverteldrift betreft doet denken aan romans vanJeroen Brouwers (Geheime kamers)enOek de Jong (Hokwerda’s kind). Groots opgezet,fijn uitgewerkt. BonitaAvenue heeftdrie hoofd-


personages: Siem Sigerius,deflam- boyantewiskundigeenrector mag- nificus vanTubantiaUniversity (ge- legentussenEnschedeenHengelo), zijnbloedmooie, studerende stief- dochter Joni Sigerius en haar vriend AaronBever.Joni en Aaronstude-


renaan Tubantia University en zijn geliefden.Buwalda beschrijft de ge- beurtenissen–BonitaAvenue is een als avonturenroman aangekleed fa- miliedrama–vanuit deze drie per- sonages. De roman begint als AaronBever


indetreindevrouwvanSiemSigeri- us ziet. Aanhet slotvan dat eerste hoofdstuk,waarindeprotagonisten worden voorgesteld, verneemt hij dat Siem Sigerius dood is.Endan begint Buwalda te vertellen. Deam- bitieuze roman is,vanuit 2008,een terugblik op de Werdegang vaneen familie, waarbij de schrijverveel hooi op zijnvork neemt. Er zijn twee hoofdlijnen. Aaronen


Joni gaan het internetopenverdie- nen veel geld met ietswaarvan nie- mandietsmagweten.EnSiemSige- rius blijktuit eeneerder huwelijk een zeer criminele zoontehebben. Er zijn twee gebeurtenissen in


2000 die eengrote rolspelen in het verhaal: de vuurwerkramp die En- schede13mei treft en die het hele gezin raakt,eniets watzichtijdens de EK-voetbalwedstrijd Nederland- Frankrijk van21juni afspeelt. En er zijntweecentrale zinnen


FOTOANP


mans,maar Luns’ verreopvolger BenBot houdtstaande dat zijn voorganger de ambassades welis- waar tegendeze stokebrand (die als vriend vanLuns’aartsvijand Soe- karno paradeerde en Den Haag dwarszat bij het behoudvan Neder- lands Nieuw-Guinea) had gewaar- schuwd,maar dat die diewaarschu- wingmeestal hadden genegeerd. Maar is,als hijwélvanhogerhandis geboycot, daardoor eenmooie car- rièreindejournalistiek in de knop gebroken? Een reeks zegslieden oordeeltdat hij daarvoor eente slechtschrijvend en oppervlakkig journalist was, vooral goed in het


PS19


zonder contextopdissenvanfeitjes. Odenzet zulkeoordelenachteren naast elkaar en laat het oordeel aan de lezerover. Dat heeft iets aardigs, maar zo wordt zijnboek meereen grabbeltondan eenverhaal. Neem die beroemde vriendschap


met Soekarno:hoe wederzijdswas die?Wat heeft Oltmans preciesvoor Desi Bouterse gedaan? En watisde werkelijkereden dat hijZuid-Afrika werd uitgezet?Welezenwatallerlei mensen daarvan denken en ver- moeden,maarhoehetécht zatheeft de schrijverdoor de gekozen vorm niet willen ontdekken. Watook geldtvoor de ware (wellicht nooit meerteachterhalen) toedracht van de breuk tussen OltmansenHenk Hofland,die eenfotograaf van De Telegraaf had meegetroond naar eenfeestje tenhuize vanzijn vriend, zodat de ochtendkrant de volgende daggewagmaaktevan de Russische functionarissendie er ookwaren,enWillemkonopvoeren als handlangervan deKGB.Washet doorgestoken kaartomhem erbij te lappen?Desuggestie staatinOdens boek,maar zonder enigbewijs. Bovendienlijdt de schrijveraan


eeneuvel dat ookzijn hoofdper- soon wordt aangewreven: gebrek aan context. Alleenaldoordat hij heeft afgezien vaninformatieve ver- bindende teksten zal het oningewij- de lezers zwaarvallen de rolvan de hoofdpersoon inzakedeNieuw- Guinea-kwestie,demoordopKen- nedy, de Surinaamse ‘revo’ of de Club vanRomete snappen.Ozeker, het is een vermakelijk, vlot leesbaar boek,maar daarmeenog geen bio- grafie vanOltmans. Apropos,staat er nognieuws in?


Dit,denkik: toenin 1979Luns’NSB- lidmaatschap aan het licht kwam en hij als flauw verweeraanvoerde dat zijnbroer Huib hem had opge- geven, heeft hij Huib volgens diens weduwe Adèle niet alleen onder druk gezet om dit te bevestigen, maar washet in werkelijkheid an- dersom: Joseph had Huib lid ge- maakt.Wel hebjeooit!


JOHNJANSENVANGALEN


waar het in deze roman om draait. Al in het eerste hoofdstukzegtAa- ron: “Maar ze logenallemaal in die boerderij.”Die boerderij is het huis vanSiem Sigerius,zijn vrouwTine- ke en zijnstiefdochtersJoni en Ja- nis.Eninhet middendeel merkt Siem Sigerius op:“Want watweten we vanelkaar?”Vooral die laatste zin is essentieel. Hoofdlijnen, gebeurtenissen en zinnenstaan allemaal met elkaar in verband en uit deze kluwen weet Buwalda een krachtig,eigentijds verhaal te ontrollen over morele waarden. De charismatische ex-ju- dokampioen Siem Sigerius,die zijn oneigendochterseen goede opvoe- dingwil gevenenzijn vaderliefde bijhenkwijtkan,maaropgescheept zit met eenverraden,wraaklustige zoon, met wiehij niet kanomgaan (nature-nurture-thematiek). Joni en Aaron, die,verblinddoor lust en geld, niet kunnen stoppen met hun spelletjes.Joni, Aaronendezoon, die de politieke carrièrevan Siem in de wegzitten. Watdoet dat met een vader? Nieuwsgierigerkan ik u, denk ik, niet maken. Vooruit: dit is ook een


romanmet eenmoord, eenminister en eenmeesteres.Doet udit alle- maal onwaarschijnlijk aan?Het is een roman! Goed is de stijlvan Buwalda, ge-


combineerd met de vorm. Hij schrijft beeldend,duidelijk, zonder krullen,enmet humor.Enhij weet op vakkundige wijze flashbacks in zijnvertellingtestoppendiehetver- haal niet ophouden, zoalsflash- backsvaak doen, maar echt verster- ken. Behalve op de eerste zin,die lelijk


is omdat Buwalda vier keer het woordhemgebruikt, is nietveelaan te merken op dit debuut.Misschien dat de lijntjes in het nu –deroman is eenterugblik–niet helemaal net- jeswordenafgehecht. Soit,zeg ik, want wateen rijkehistorie staat daar tegenover.Buwaldalijkt nu al eengerijpte schrijvertezijn. O, ja, de titel.Bonita Avenue is de


straat in Berkely, Californië,waar het gezin Sigerius tijdens zijn geluk- kigste periodewoont als Siem daar alswiskundigewerkt.Hetvuurwerk is dannogniet ontploft.


MAARTENMOLL


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60