1047 | WEEK 32-33 7 AUGUSTUS 2024


verzetshelden van Zuid-Limburg


Leeghwaterstraat 11 Werkendam T 0183 663 159


TAPIJT - VINYL PVC VLOEREN ZONWERING GORDIJNEN


... EN NOG VEEL MEER!


Monument ter ere ván Het monument dat 21 september wordt onthuld moet ter herinne- ring levend houden aan Jeannes onvergetelijke oom en tante Kees en Lisa (Lieske) Zwaans, maar ook voor de leden van de ver- zetsgroep MaZwaKo: Twan en Mien Maintz, Kees Zwaans en Wim Koenraad (de schuilnaam voor Adriaan Hoekstra).


Kees en Lisa, augustus 1938.


Na het lezen van de documenten werd het voor Jeanne nóg duidelijker hoe het hele verzetsnetwerk in elkaar zat. “Men dacht dat er in de regio Sittard geen verzet be- stond omdat er zo in het geheim gewerkt werd, dat mensen onderling niet wisten dat zij voor dezelfde verzetsgroep werkten. De kapelaan was gevraagd om het verzet rondom Born en Buchten op te zetten. Hij speelde een hele belangrijke rol en heeſt veel goed werk gedaan.” Sommige van deze documenten zijn te bekijken op een expositie over het verzet van het museum De Domijnen in Sittard, die 13 september van start gaat. Behalve de schipperskape- laan en het echtpaar Zwaans hebben ove- rigens vele schippers onderduikadressen geboden. Het epicentrum van het verzet werd uiteindelijk het bunkerschip De Zwaan.


Nieuwsbrengers Jeanne vertelt: “Schippers stonden in die tijd niet zo in de aandacht, ze hadden ei- genlijk dezelfde status als zigeuners.” In dit geval een voordeel, want ze vielen dus ook niet zo op. Schepen konden zo een redelijk veilig onderduikadres bieden. Heel anders dan in een dorp, waar iedereen elkaar ken- de. “Schippers waren ‘on the move’. Zij wa- ren het ook die het eerste nieuws vanuit de gebeurtenissen in Duitsland naar Nederland brachten”, vertelt de nicht van verzetsman Kees Zwaans. Dit las zij onder andere in het manuscript van de kapelaan. Al in 1935 schreef hij dat je als Nederlander beter niet naar Duitsland kon gaan.


Schippers hadden hem immers verteld wat daar allemaal gaande was. Zo zagen zij er de Hitlerjugend ontstaan. Ook Jeannes ei- gen moeder, een schippersvrouw, aan- schouwde die Hitlergekte van dichtbij, toen zij eens in Duitsland aan de kade lag. “Mijn moeder maakte van dichtbij mee dat


een Duitse vrouw toevallig Adolf Hitler ont- moette. ‘Jetzt kann ich sterben, ich habe Hitler gesehen’, schreeuwde de vrouw uit, waarna ze in zwijm viel.” Ook hoorden deze schippers angstwekkende redevoe- ringen, van onder anderen SS- gruppenführer H. Rauter: ‘wij willen de Joden, de hier de bron van alle onrust en iedere terreuractie zijn, zo snel mogelijk uit het volkslichaam verwijderen.’ In Nederland was Rauter de belangrijkste man van de SS.


Monument Kees en zijn vrouw Lisa, kapelaan Jos Engwegen en met hen vele andere schip- pers, alsmede leden van het Zuid- Limburgse verzet hebben gezamenlijk vele onderduikers weten te helpen. Voor Jeanne een belangrijke reden waarom zij zich heeſt vastgebeten in het realiseren van een mo- nument. “Hiervoor is altijd iemand nodig die zich hier hard voor maakt en omdat het mijn familie is, heb ik dat gedaan. Op deze manier slagen we erin om de herinnering le- vend te houden.”


Het herdenkingsmonument wordt op 21 september onthuld bij de Schipperskerk in Grevenbicht. Hoe dit eruit ziet, blijſt nog even een verassing, maar Jeanne vertelt al- vast dat het te maken heeſt met de symbo- liek van de omgeving: het water, de rivier. “Het waren ‘keien’ van mensen, is ook een symbolische verwijzing”, verklapt ze. Op een plaquette, ontworpen door John Deckers, komen alle namen van de verzets- strijders te staan (zie kader).


Jeanne is enorm blij met de komst van het monument: “Eindelijk krijgen deze mensen erkenning en worden ze gedankt.” Naast het onderzoek doet ze er alles aan om de herinnering aan de verzetshelden levend te houden. Er komt nog een boek ‘Geheimen


ONNODIG STILLIGGEN KOST GELD Bel van Andel 010 4293316


• Topkwaliteit tractieaccu’s, scheepsaccu’s en dynamo’s • Uit voorraad geleverd en vakkundig gemonteerd • Dealer voor Mastervolt en Victron omvormers en lader


Van Andel zorgt al ruim 85 jaar voor de juiste spanning aan boord!


www.vanandel-rotterdam.nl | info@vanandel-rotterdam.nl 2e Merwedehaven


Grevelingenweg 23 3313 LB Dordrecht


Tel. +31(0)78 3039700 powertransmissionsdordrecht.com


boven water’ en daarnaast heeſt ze samen- werking gezocht met de basisschool in Grevenbicht en met de Heemkundevereniging.


“Gezamenlijk hebben we een fietstocht op- gezet ‘Sporen van oorlog, Grevenbicht- Obbicht’. Hierin zijn achttien stopplaatsen opgenomen die allemaal met de oorlog te maken hebben. Volgend jaar komt er in Grevenbicht ook een nieuwe school en die krijgt een Kees en Lisaplein, met vredes- boom, waarmee we de focus op vrede wil- len houden. Zo wordt ook de huidige gene- ratie kinderen opgevoed met kennis over de oorlog. Belangrijk in deze tijd, waar naar mijn idee de democratie ernstig onder druk staat”, aldus Jeanne.


Verongelukt Toen Kees en zijn vrouw Lisa na het onder- duiken hoorden dat Born was bevrijd, keer- den zij terug. Kees werd door het Militair Gezag gevraagd om bij de opsporingsdienst te komen om foute mensen te traceren. Helaas sloeg tijdens een van zijn missies het noodlot toe. Hij reed met zijn motor tegen een Amerikaanse legertruck aan. Een dag later stierf hij.


Kapelaan Engwegen schreef hierover in zijn manuscript: ‘Hij die zo vele malen zijn leven gewaagd had in de oorlog, sneuvelde als slachtoffer van die andere mensendoder: het moderne verkeer. Het was een zware slag voor al degenen die in zijn onbaatzuchtig le- ven met hem te maken hadden (…) De schip- perij in het bijzonder treurde om hem. Op alle schepen hing de vlag halfstok. En toen het leven weer verder moest gaan, toen voe- ren zij uit met de rouwvlag in top, om tot op verre afstand hun droefheid uit te dragen.’


Deze oorkonde kwam in 2023 ‘boven water’, bijna 80 jaar na uitgiſte door Jan Zwaans.


Het monument eert tevens verzetsman en kapelaan Jos Engwegen en alle schippers die betrokken waren bij het verzet rondom de haven van Grevenbicht/Born: Jan en Nicky Hoornick (‘Nicky’), Frans Kooimans (‘Miriam’), Conz Oosterwaal (‘Rien sans Dieu’), Piet Martens, Parlevinker ‘Nettie’, Hendrik van Gullik, grindgroeve Muyres Berg a/d Maas, W. Coppens (‘Tertia’), Tonnie Kersten, Willy en Thom Popelier, Harrie Zwaans, Martin Verschure, Piet en Jaane Zwaans, Gerard Huisveld (‘Risco 2’), Dick Hubers (‘Madonna’), fa- milie Monster (‘Vier Gebroeders’), Hofman (‘Didi 2’), Bert Driessen (‘Adrienne’), Willem Hiskemuller (‘Shell IX’), Leen Vermeulen (‘Zwaantje’), Thijs Janssen (‘Wuta’) en Anton Zwaans (‘Petrus Anonius’) en Josef en Arnold van den Heuvel (‘Antonius’).


Bij de herdenking zijn ook de families van onderduikers en verzetsmensen uit Australië en Amerika aanwezig.


Oproep Jeanne: “Wellicht waren er veel meer betrokken schippers dan de mensen die door mijn onderzoek bekend zijn ge- worden. Iedereen die meer informatie heeſt, mag contact met mij opnemen.” Jeanne is te bereiken via jeannezwaans@gmail.com


3


www.dikdenhollander.nl


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38