PC1803

We kijken nu al in meer detail naar de markt: waar zijn de bedrijven in geïnteresseerd en hoe kunnen we daar een interessante busi- ness case van maken?”

Samenstelling Bovenop de twee tot vijf miljoen ton die ondergronds zal worden opgeslagen, gaat er een deel van de CO2

naar de glastuinbouw

(zie kader ‘Industrie en de glastuinbouw’). Hoeveel dat precies zal zijn, is nog niet be- kend. De glastuinbouw heeft vooral behoefte aan pure CO2

scheid zal worden gemaakt tussen pure en minder pure CO2

.

De bedrijven die zullen worden aangesloten op het CO2

aanleveren, maar er zijn ook bedrijven die een gasmengsel aanleveren waarin diverse andere afvalgassen in zitten. Dat loopt enorm uiteen. We hebben nog niet goed in kaart welke bedrijven wat voor soort gassen zullen aanleveren.”

leveren, maar ook in de precieze samen- stelling van het aangeboden gas. Regeer: “Er zijn bedrijven die vrij pure CO2

in de hoeveelheid CO2

Parallel Intuïtief zou je zeggen dat een directe aan- levering van pure CO2

naar de glastuinbouw

het meest kosteneffectief zou zijn. Daarmee bespaar je namelijk (onnodige) rookgasrei- niging van gas dat voor het overgrote deel

Richting 2050 zullen we echt naar een compleet nieuw energiesysteem moeten zijn overgestapt...

toch al ondergronds wordt opgeslagen. “Klinkt inderdaad logisch, maar zo simpel is het niet, vrees ik”, nuanceert Regeer. “Op dit moment praten wij vooral met raffinaderijen, waterstofproducenten en de chemische in- dustrie. Dat zijn namelijk de sectoren die niet zomaar kunnen overschakelen op een nieuw energiesysteem en dus echt die transitiepe- riode nodig hebben. juist die partijen heb- ben CCS nodig. Zij kunnen de komende jaren

38 | nummer 3 | 2018 kunnen

-net verschillen niet alleen enorm die ze kunnen aan-

gassen horen niet thuis in de kas. Het is nog niet duidelijk of er in het CO2

. Overige rookgassen, of afval- -net al onder-

De Shell raffinaderij bij Pernis. Een van de partijen die belang heeft bij CCS op korte termijn.

dus wel hun CO2 kwijt en zullen zich parallel

daaraan voorbereiden op een nieuw ener- giesysteem. Een van de redenen dat zulke partijen niet van de ene op de andere dag kunnen overstappen op zo’n nieuw energie- systeem is dat onderhoudsstops steeds minder vaak plaatsvinden. Vaak wordt maar eens in de vijf jaar zo’n plant stilgelegd en dat is dan het moment dat je veranderingen kunt implementeren.”

Nieuw In het vorige nummer van Process Control schreven over het project van Smart Delta Resources, waarbij waterstof tussen Yara en Dow Chemical wordt uitgewisseld middels een ondergronds gasnet. Bij dit specifieke project kon deels gebruik worden gemaakt van een reeds bestaande en niet meer in gebruik zijnde aardgasleiding. Wordt er voor de geplande CCS onder de Noordzee ook gebruik gemaakt van bestaande leidingen? “Voor zover ik weet, zullen we alles nieuw moeten aanleggen”, vertelt Regeer. “Ofwel omdat die leidingen er simpelweg niet zijn, of omdat ze niet aan de specificaties vol- doen.“

Andere wind Ondergrondse CO2

-opslag is voor veel men-

sen synoniem met Barendrecht. Dat project, waarbij CO2

in een leeg gasveld onder de

stad zou worden opgeslagen, stuitte op een dermate grote maatschappelijke weerstand, dat het in 2010 uiteindelijk werd afgeblazen. “Bij het nieuwe project slaan we tenminste

vijfentwintig kilometer uit de kust de CO2 op. Dat is wel een belangrijk verschil met Barendrecht. Daarnaast kun je wel stellen dat er ook een andere wind is gaan waaien. Men begrijpt nu beter dat we iets zullen moeten doen om de klimaatdoelen te ha- len”, verduidelijkt Regeer.

Lapmiddel? Een van de meest gehoorde bezwaren te- gen CCS is, dat door het opslaan van CO2

, de

noodzaak om fossiele brandstoffen niet lan- ger te gebruiken kleiner wordt. Een ‘lapmid-

del’ wordt CCS ook wel door tegenstanders vaak genoemd. “Wij denken dat CCS vooral op de korte termijn een belangrijk instrument is om de klimaatdoelen te halen”, meent Regeer. “Dat laat echter onverlet dat we hoe dan ook een systeemverandering zullen moe- ten doormaken. Richting 2050 zullen we echt naar een compleet nieuw energiesysteem moeten zijn overgestapt. De bedrijven die wij spreken weten dat ook en zijn daar ook van overtuigd.”

Honderden miljoenen Regeer licht voor de duidelijkheid ook nog even toe dat de opgeslagen CO2

er in, in principe

tot in lengten van dagen in het lege gasveld kan blijven opgeslagen. “Het aardgas dat er ooit in zat heeft daar ook honderden miljoe- nen jaren gezeten. Je pompt de CO2

aan te leggen in het clustergebied, wordt het voor veel bedrijven aantrekkelijker om te participeren...

Door een compleet CO2

-verzamelnet

sluit het veld af en het blijft er zitten. Los daarvan blijf je zo’n gasveld uiteraard wel goed monitoren. EBN is de specialist op dat gebied en weet goed hoe dat werkt. Ons land heeft ook ervaring met het opslaan van aard- gas in ondergrondse opslaglocaties. Gas dat in de winter wordt gebruikt, wordt vaak al in de zomer gewonnen en elders opgeslagen.”

Road Een eerder project (Road) waarbij CO2

van

het industriecluster ondergronds zou worden opgeslagen liep mis toen twee partijen zich uit het project terugtrokken, nadat bleek dat er geen subsidie zou worden verstrekt. “Dat project kent een heel andere opzet”, meent Regeer. “Door een compleet CO2

-verzamelnet

aan te leggen in het clustergebied, wordt het voor veel bedrijven aantrekkelijker om te participeren. We komen tot aan de deur, zou je kunnen zeggen. Dat is een compleet ander concept dan lopende projecten in voorname- lijk het buitenland.”

Page 1 | Page 2 | Page 3 | Page 4 | Page 5 | Page 6 | Page 7 | Page 8 | Page 9 | Page 10 | Page 11 | Page 12 | Page 13 | Page 14 | Page 15 | Page 16 | Page 17 | Page 18 | Page 19 | Page 20 | Page 21 | Page 22 | Page 23 | Page 24 | Page 25 | Page 26 | Page 27 | Page 28 | Page 29 | Page 30 | Page 31 | Page 32 | Page 33 | Page 34 | Page 35 | Page 36 | Page 37 | Page 38 | Page 39 | Page 40 | Page 41 | Page 42 | Page 43 | Page 44 | Page 45 | Page 46 | Page 47 | Page 48