Z Warszawy Monika Witkowska & Edek Wójciak


Niezwykłe zdjęcia warszawskiej Starówki zrobione przez uczestnicz- kę Powstania Warszawskiego - Ewę Faryaszewską - po latach docze- kały się publikacji. Wydawcą książki „Fotografie ruin. Ruiny fotografii 1944 - 2014” jest Muzeum Warszawy. 24-letnia Ewa Faryaszewska, wtedy studentka Akademii Sztuk Pięknych, brała udział w Powstaniu Warszawskim. Zamiast karabinu miała aparat fotograficzny. Dokumentowała zabytki i dzieła sztuki stolicy.


ku


Ewa, urodzona w Dąbrowie Górniczej w 1920, była córką Konstantego i Ireny


ro-


Faryaszewskich. Ojciec, inżynier górniczy i dy- rektor kopalni „Flora”, wychowywał córkę w duchu starego, polskiego patriotyzmu. Po śmierci ojca w 1938 roku Ewa wraz z matką i rodzeństwem przeprowadziła się do Warsza- wy, gdzie rozpoczęła naukę na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych. Aktywistka harcerska Chorągwi Warszaw- skiej, bardzo interesowała się fotografią. Po wybuchu wojny przystąpiła do konspiracji pod pseudonimem „Ewa”. Była łączniczką bata- lionu „Wigry” i swoje obowiązki wypełniała tak sumiennie, że za swoją postawę awansowana została do stopnia kaprala. W powstaniu aktywnie uczestniczyła także reszta rodziny Faryaszewskich. Rodzeństwo, siostra i brat, walczyli z bronią w ręku w Śródmieściu. Mat- ka, Irena, pomagała rannym. Podczas Pow- stania Warszawskiego Ewa z poświęceniem działała w wydziale odpowiedzialnym za ratowanie zabytków kultury narodowej na Starym i Nowym Mieście. Za tę akcję zapłaciła życiem cała grupa. Ewa została ciężko raniona 28 sierpnia na Krzywym Kole i umarła następ- nego dnia. Wykonywała fotograficzną doku- mentację zniszczeń powstańczej Warszawy. W książce prezentowane są trzy rodzaje


obrazów fotograficznych: przezrocza, czarno- białe odbitki i barwne skany, które pochodzą ze wspólnego źródła, a jest nim kolorowa klisza firmy Agfa, naświetlona na Starówce


w sierpniu 1944 roku przez Ewę Faryaszew- ską. Każdy z 31 obrazów zrujnowanego Stare- go Miasta wykracza poza przedstawianą historię zniszczeń wojennych, odsyła do innych wydarzeń niż Powstanie Warszawskie. Celuloidowe slajdy, papierowe odbitki i cyfro- we pliki mówią wiele o fotografii i praktykach z nią związanych, zarówno w chwili fotografo- wanych wydarzeń historycznych – epizodów Powstania Warszawskiego, jak i potem, w pro- cesach pisania historii, zachowywania, ale tak- że niszczenia i wytwarzania na nowo jej świa- dectw. Do Muzeum, wtedy jeszcze Historycz- nego, klisze ze zdjęciami z powstania przyniosła matka Ewy Faryaszewskiej w 1975 roku. Małgorzata Mycielska, wydawca publikacji


i redaktor prowadząca: „Te zdjęcia przedsta- wiają zniszczoną Starówkę w końcu sierpnia 1944 roku. Zrujnowane budynki, zrujnowane ulice, barykady, kościoły, plakaty powstańcze. Na zdjęciach widzimy między innymi: Kościół świętego Kazimierza przy Rynku Nowego Miasta, wieżę kościoła Franciszkanów, Kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, zburzoną kamienicę przy ulicy Freta. Nie są to zdjęcia profesjonalnej repor- terki, są jednak dla historyków bezcenne. One pokazują miejsca tak, jak widziała je osoba walcząca w powstaniu.” Magdalena Wróblewska, współautorka pu-


blikacji: „Każde ze zdjęć opatrzone jest ko- mentarzem, żeby czytelnik wiedział, jaki frag- ment Starego Miasta ogląda. Można dowie- dzieć się na przykład, że koło kościoła Nawie- dzenia Najświętszej Marii Panny mieściło się schronisko dla dziewcząt, które szyły opaski dla walczących w powstaniu żołnierzy, a w kla- sztorze przy Zakroczymskiej punkt medyczny.” Kiedy w dalekiej Holandii w ręce malarza


Theo Husona trafiła książka o Powstaniu War- szawskim, w której zobaczył zdjęcie łączniczki Ewy Faryaszewskiej, zainspirowała go tak, że namalował chwytający za serce obraz. Zach- wycony jej urodą i przejęty tragicznym losem namalował w 1991 roku jej portret na tle płonącej Warszawy i nazwał ją „Polską Brigitt Bardot czasu wojny”. Theo Huson ofiarował dzieło narodowi polskiemu i od 2004 roku obraz jest własnością Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzeum Warszawy, wydawca tej niesamo-


Ewa Faryaszewska - portret Theo Husona


witej książki, powstało w 1936 roku jako Muzeum Dawnej Warszawy. Mieściło się wów- czas w trzech zakupionych przez magistrat kamienicach na rynku: Baryczkowskiej, Szli- chtyngera i Pod Murzynkiem. Od początku ist- nienia obejmowało opieką varsaviana. Siedzi- ba muzeum wraz ze zbiorami uległa znisz-


KONTAKTY | 16 | KONTAKTY


czeniu w okresie Powstania Warszawskiego. Po wojnie, decyzją Zarządu Miejskiego, muze- um zostało reaktywowane, a zaadaptowane na siedzibę kamienice odbudowano w latach 1948-1954 w ramach bezprecedensowej re- konstrukcji zabytkowego zespołu miejskiego Starego Miasta. Oprócz jedenastu kamienic muzeum obejmuje również trzy dziedzińce. W latach 2010-2012 pod kamienicami trwała – jako inwestycja miejska z Funduszy Norwes- kich – całościowa renowacja piwnic obejmu- jących powierzchnię 1142 m². Ze względu na konieczne ingerencje remontowe na wyż- szych kondygnacjach od połowy 2010 dzia- łalność wystawiennicza Muzeum prowadzona jest poza jego główną siedzibą, przede wszy- stkim w oddziałach. W kwietniu 2014 nazwę Muzeum Historyczne m.st. Warszawy zmie- niono na obecną – Muzeum Warszawy. Monika Witkowska & Edek Wójciak


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44