‘ Natuurlijk knapte op een gegeven moment de aandrijfriem’


De Stichting Vrienden van het Tandheelkundig Erfgoed (SVTE) is in 1992 opgericht toen het Tandheelkundig Instituut te Utrecht zijn deuren sloot en de daartoe behorende studiecollectie elders moest worden ondergebracht. Deze collectie, deels eigendom van de KNMT, geeft een uniek inzicht in de ontwikkeling van de tandheelkunde en is één van de meest diverse ter wereld. De SVTE stelt zich tot doel het tandheelkundig erfgoed onder de aandacht te brengen en draagt fi nancieel bij aan het behoud ervan. Wilt u hier ook aan bijdragen, kijk dan op www.svte.nl.


Reina de Raat


Ongetwijfeld zullen de grootouders van Mies Buisman nog met de trap- boor hebben leren werken. Het mecha- nisme, aandrijving met een vliegwiel, werd al vanaf het einde van de 18e eeuw in de tandheelkunde gebruikt. De Amerikaanse John Greenwood kwam op het idee toen hij zijn groot- moeder aan het werk zag met het spin- newiel. Greenwood gebruikte zijn me- chanische boor alleen voor het bewer- ken van de ivoren prothese. Zo maakte hij de beroemde prothese van George Washington. Greenwoods zoon, Isaac, beschreef de uitvinding van zijn vader rond 1860 in een brief aan de bevrien- de tandarts Jonathan Taft. Zo ver- spreide de kennis over het gebruik van de trapboor zich heel langzaam. Het was uiteindelijk James Morrison die de trapboor zoals hier afgebeeld in 1872 patenteerde en op de markt bracht. Vergeleken met de handboor, die tot


zeker het einde van de negentiende eeuw gebruikt werd, betekende de komst van de trapboor vooral een kor- tere behandelprocedure. Door de rota- tiesnelheid van twee- tot drieduizend toeren verliep de behandeling een stuk sneller dan de tandarts gewend was. Hij kon meer patiënten in dezelfde tijd behandelen. Nadeel was dat de trap- boor minder nauwkeurig was. En de tandarts diende over een goede condi- tie te beschikken; het continue aan- zwengelen van het vliegwiel vroeg wel enig uithoudingsvermogen. Gek genoeg kwam de trapboor bijna tegelijkertijd op de markt met de elek- trische boor. Maar deze was nog niet geschikt voor grootschalig gebruik. De elektrische boor kon weliswaar ongeveer tiendui- zend toeren halen, maar zonder koe- ling werd het onmogelijk een behande- ling uit te voeren. Dat betekende dat de


boor alleen met maximaal tweedui- zend toeren gebruikt kon worden. Bo- vendien waren er nog maar zeer wei- nig huizen die beschikten over een elektriciteitsaansluiting en wat nogal cruciaal was: de elektrische boor was zo slecht geïsoleerd dat e tandarts en patiënt het risico liepen geëlektrocu- teerd te worden. De trapboor bleef daardoor een zeer bruikbaar apparaat, dat zeker tot hal- verwege de twintigste eeuw gebruikt werd. Hij was immers makkelijk te transporteren en dus zeer goed bruik- baar in de buitengebieden. De trapboor is niet heel veel meer waard en nu tot museumstuk verworden of tot een re- miniscentie in een praktijk of een huis- kamer, uiteindelijk een herinnering vormend aan lang vervlogen tijden waarin een ratelend geluid de prak- tijkruimte vulde. NT


39 NT


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44