WOENSDAG 30 JUNI 2010


boeken KeithSnell overleden


KeithSnell(pseudoniemvanKeesRobert JozefKangerSnel)isop18juni2010over- leden.Snell(1951)richttemetGeerten Meijsing hetschrijverscollectief Joyce& Coop.Heteersteboekdathetcollectief publiceerdewasErwin(1974),heteer- stedeelvandeErwin trilogie.Snellgold alsinspiratior,waarMeijsinghetfeitelij- keschrijfwerkvoor zijnrekeningnam.


MantelwintScottprijs


HilaryMantelheeftvoorhaarroman WolfHalldeeersteWalterScott Prizefor HistoricalFiction(25.000pond)gewon- nen.Mantelwonvoorderoman, diein hetzestiende-eeuwseEngelandspeelt eninoktoberbij SignatuurinhetNeder- landszalverschijnen,eerderdeprestigi- euzeManBookerPrizeendeNational BookCritics CircleAward.


PS19


De olifant heefteen innerlijkedrang


omstandersafvanwie diemanis.Is het eenTurkseimmigrant,dan zal het sommigenmisschien niets kun- nen schelen. Maar als iemand een paardaanvaltmeteenmes,roept ie- dereen meteen: ‘Wat een zieke geest!” “Bovendien kaneen dier zichzelf


zijnénergens symbool voor staan. Eenschaapiseen dier in de wei, maar ook eensymboolvoor Chris- tus.Een ezel kanstaan voor be- scheidenheideneenaapvoorgesle- penheid en lenigheid.” Die‘symbolische rijkdom’ leek


preciestezijn wathij nodighad bij wathijwildedoen:eenfabeloverde Holocaust scheppen. “Net zoalsOr- well in Animalfarm deed over de communistische dictatuur.Losge- zongenvandefeiten.Maarhet isme niet gelukt,enikvermoed dat het ookniet kan. Animalfarm is eenge- weldige allegorie, omdat het com- munismeeen ideaal was. Marx zag ongelijkheidindewereld,enzei: dit is mijn oplossing. Die oplossing werd verkeerd in de praktijk ge-


‘EenAnneFrank van74hadhet óóknietverdiend testerven!’


bracht,maar juist in die corruptie zitten eenverhaaleneen positief element:watgecorrumpeerdis,kan ook worden verbeterd. Zo’n verhaal ontbreekt in de Holocaust totaal. Zelfs de persoonlijkheid vande slachtofferswas irrelevant.Ofhet nu stedelijke intellectuelenwaren of plattelandsanalfabeten, arm of rijk,manof vrouw, zewerden louter opgepakt omdat ze Joodswaren.” “Perfect voorbeeld.Ikkan geen


enkele anderehistorische gebeurte- nis noemenwaarvan hét sleuteldo- cument het dagboek vaneen vijf- tienjarige is.Inwelkeandere om- standigheden zouden de overpein- zingenvan eenpubermeisjeons ook maar iets kunnen schelen?Pas als ze eenmaal gearresteerd is en de dood vindtineen concentratie- kamp,lijken haar puurheid en on- schuldbetekenistehebben. Maar als Anne Frank 74,ongeletterd, dik en gemeenwas geweest,had ze het óók niet verdiend te sterven!” “Hoe vertel je een verhaal waarin


karaktersereigenlijk niet toedoen? Dat je het kunt reducerentot: erwas haat,die sloegdoor en miljoenen onschuldige mensenwerden ver- moord.”Zijn allegorische toneel- stuk in eennotendop:“Twee dieren praten met elkaar, en dan zijnze ineensdood.Hetwasbelachelijk! Ik hadtoen of mijn nederlaagkunnen erkennen en aaneen ander boek


kunnen beginnen of kunnen schrij- venwat ik uiteindelijk deed.” In BeatriceenVergilius laathij een


Martelachtigesterauteur,Henry, stuklopenopeen project dat sterk op zijn eigenflipbookidee lijkt,en een mysterieuzetaxidermist ont- moeten die al zijn heleleven werkt aan eentoneelstukàlaSamuelBec- kett over eenaap en een ezel die slachtoffer worden van‘de Ver- schrikkingen’. “Tweeschrijvers die stilvallen, en totwoordenproberen te komen.”


renopzetbedrijf, dat wasafgebrand in Parijs.Het kliktemeteen in mijn hoofd. Om te beginnen omdat schrijvers en historiciook het verle- dentot levenproberen te wekken. En hoebeter dat lukt,des te droevi- gerhet resultaat is.Een levensecht opgezet dier ziet er hartverscheu- rend vreemduit in zijn kunstmatige omgeving, en hoegetrouwerhet lot vandeJodenwordt beschreven, des te hevigerwehet verliesvoelen.” Dat hij daarbij tevens voorzichtig


‘H


eenparallel suggereerttussen het uitroeienvanJodenenvandierenin de bio-industrie,ishem in de VS op hevige verontwaardigingkomen te staan. Zoals de kritiekensoms toch vernietigend waren. “Opinternet heefteneEdChampioner zelfs 2400 woordenvoor uitgetrokken om te betogen dat het het beroerdsteboek vanhet decennium is,” zegt hijla- chend. “Technisch gesproken is het dan meteenhet slechtsteboek van de eeuw!” De schrijverhaaltzijn schouders


op.Typerende,emotionele reacties. “Ik ben tijdens mijn research drie keer in Auschwitz geweest,enzag steeds hetzelfde:mensen komen met de bus uit Krakau naar het kamp,zijn er vijf uurenindie tijd zijn ze heelemotioneel, maar de volgende dagstaan ze gewoon in PraagnaardeKarelsbrugte kijken.” WelomdeHolocaust huilen,maar


er niet te langoverwillen naden- ken, daar komt het volgens Martel op neer. En dusmag je er volgens sommigengeen cerebraal boek over schrijvenofmag je de Holocaust überhaupt niet met literairegereed- schappen te lijfgaan. Hij zit er niet mee.“De ergste reac-


tie die je als schrijverkuntkrijgen, is onverschilligheid.Dus als mensen het afschuwelijkvinden? Prima. Dat betekent in elkgevaldat ze het hebben gelezen en ermee hebben geworsteld. En ik durf te wedden dat ze het zichovervijf jaar nogzul- len herinnering. ‘O,dát boek!Ik haattehet!”


YannMartel:BeatriceenVergilius VertaalddoorMarijkeVersluys, Prometheus,€17,95.


ToonTellegen FOTOLEOVANDERNOORT


et ideevoor de taxidermist kreegiktoen ik eenkran- tenartikel las over eendie-


★★★★✩ ToonTellegen:


Hetwezenvandeolifant Querido,€16,95.


ook allerlei andere verhalen, ge- dichten en romans,maar voor de derdemaal staannuééndierenzijn probleem centraal. Na de depressie vandekrekelin De genezing vande krekel (1999) en de identiteitscrisis vandemier in Hetvertrek vande mier (2009)wordt nu gefocust op de olifant en zijn psyche in Hetwezen vandeolifant. De olifant heeftniet echt eengees-


D


telijke kwaalofeen tijdelijke inzin- king, nee,hij heeft eeninnerlijke drang, die hijniet kanweerstaan. Hijmoet en hij zal in hoge bomen klimmen en vanuit die positie de verteaanschouwen. Dan maakt hij hoogindeboom eendanspas van geluk. Vervolgens draait hij op één beeneen pirouette, waarna hij struikelt, valt,hola!roept en met eenharde klap op de grond smakt. Heteindigt altijdzo: ‘Naeen tijd stond hij op,kreunde en liep strom- pelend verder.Derest vandedag konhij niet goed meer denken.’ De olifant is op zijnmanier een


kunstenaar.Met dat klimmen in de boom,dat uitzicht dat hij zichver- schaft,endeelegantebewegingen die hijdaarna maakt,creëerthij op de eenofandere manier eenkunst- werk–endat vallenhoortdaar toch eigenlijk ook bij.Deolifantwil en doethet onmogelijke,endat wordt nueenmaalaltijddoor eensmakge- volgd.Maar er is dan welaleenmo- mentvan schoonheid geschapen. Ja,zogaat het maken vankunstin zijnwerk. Daarbijheeft de olifant een dag-


en een nachtzijde.Overdag is hij metdat klimmeninenvallen uitbo- menbezig,maar:‘’sNachts klomhij niet.’Danvindthij zichzelf‘dom,ei- genwijs,kortzichtig, niet voor rede vatbaar,onmogelijk, belachelijken nergens goed voor’. Hetiseen ge- voel dat,als het goed is,kunste- naarsniet onbekend zal voorko-


it is de derde roman van Toon Tellegen(1941)in watjenueen cyclus kunt noemen. Tellegenschrijft


men: het werk is gedaan, de mo- mentenvanvreugdezijn geweesten dan begint de twijfel. De olifant schrijft over die twijfel


en het resultaat daarvan vormt het slotdeel vandit boek:‘Watdeoli- fant ’s nachts,als hijniet konsla- pen,schreef.’ Tellegenschrijft een soorttotaalboeken, want die nach- telijkeoverpeinzingenvandeolifant nemen, na het prozadat we eerst hebben gekregen, de vorm aan van gedichten.Deolifant blijkt ’snachts eendichter te zijn. De lezer groeitinzekerezin gelei-


delijknaar die poëzie toe; ze vormt, na het ook al niet te versmadenpro- za, het hoogtepunt vandit boek, juist misschien door de enorme treurnis die eruit spreekt.Hoewel, het gaat hier niet alleenomtreur- nis, maar ook over momenten van geluken, ja, anders kanhet toch niet worden genoemd,overdein- nerlijkedrang je over te gevenaan iets riskants,zoals het klimmen in eenboomdoor eenolifant. Een olifant die in bomen klimten


’s nachts poëzie schrijft–het is dui- delijk dat Tellegengeen realistische wereld beschrijft.Hij vervaardigt eeneigen universum, maar in dat eigenuniversumzitwelsysteem. Zo is er vanelk diermaar één. Er is één olifant,één krekel, één mier,één eekhoorn, één,nuja,het idee isdui- delijk.Maar er is bijvoorbeeld ook de zon als eenpersonage en de zwaartekracht. Dielaatsteiseen soortgod, en


heeft zo zijn eigenoverpeinzingen over de olifant: ‘Hoe moet ik hem duidelijk maken dat ik altijden overal besta, en dat ik hem laat val- len, ik, niemand andersdan ik?’ Daar valt weinigtegen in te bren- gen, al blijft de olifant zichverzet- ten; hij is immerseen dichter.En dichtersenschrijvers,kunstenaars in het algemeen, leggenzichnietzo- maar bij de feiten neer. Tellegen schreefweer een prachtig boek.


ARIE STORM


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56