PS10 kunst
WOENSDAG 30 JUNI 2010 WilSandberg: een naam
Nade dood vanWil Sandberg (1897-1984) kwamen 42 dozentevoorschijnmet persoonlijk archief,los vandearchieven het het StedelijkMuseum.Bij elkaar ruim genoeg voorMaxArians biografie vande
oud-directeur vanhet Stedelijk. LOESDEFAUWE
chief, ikmoesthet helemaaluitplui- zen. Zo vondik ook eenenvelopmet zeventien kleine briefjes,geschre- venvanuit de onderduik.” Max Arian, auteur vanhet zojuist
‘U WillemSandbergin Parijs. FOTOCOLLECTIEADPETERSEN ADVERTENTIE
in opdracht vanhet Amsterdams fondsvandeKunstverschenenZoe- ken&scheuren, de jongeSandberg, zou er niet vanopkijken als er nog meerarchievenwaren, maar daar- naar heeft hij niet eens meerge- zocht.“Er waszoverschrikkelijk veelmateriaal dat ik dacht: hoe pak ik dit in godsnaamaan. Ik ben dus voor dit boek niet verder gegaan dan 1945.OverSandberg als muse- umdirecteurisveel geschreven. Niet over zijnjeugd.” Ariankon beschikken over het Sandbergarchief vanhet Stedelijk Museum, daarlag ook eenarchief vanbriefwisselingeneneen archief vanSandbergsgrafischwerk. “Ik hebveel hulp gekregenvandefami- lie.” WilSandberg,pas na zijn dood
had iedereenhet over Willem, trad in 1938 in dienst vanhet Stedelijk Museum. Hijwerdnadeoorlog, in 1945,directeur. Hij zwaaide af in 1963.Onderzijn leidingontwikkel- de het Stedelijk Museum zichtot eenwereldberoemdcentrum voor moderne kunst.Eigenlijk zo dat tot op de dagvan vandaaglateredirec- teuren nogsteeds,enzeker in het buitenland,wordenaangesproken over de reputatie vanhun illustere voorganger. We kunnen rustigzeggendat de naam Sandberg mythologische waarde heeft.Arian: “Een grote naam.” DecenniawasWil Sandberg inAmsterdamin zijn eentjedemaat derdingenindewereld vandemo- dernekunst. “Maar het rare is ei- genlijk,” zegt biograaf Arian, “dat de eerste helft vanzijn levenniet te voorzienisgeweest dat dezemande directeur zou zijndie vanhet Stede- lijkMuseum het beste museum van Europa zou maken. In zijn jongere levenisniets dat wijst op eengrote betrokkenheid bij moderne kunst. Die komt voor 1935 in bijvoorbeeld zijn brievenniet voor.Behalve dat hijin1919elkemaand naar de bibli- otheekgingomhet blad De Stijl te lezen.” Arianspreekt over eenzigzag-
Festivalkassa: Stadsschouwburg Amsterdam / 020 624 23 11 /
julidans.nl
leven, met uitschieterszoals deel- name als goeroe en priesteraan de esoterische bewegingMazdaznan, eenvolgens Arian ‘rareclub’, toege- wijdaan natuurgeneeswijzenen ademhalingstechnieken, gericht op zuiverheid, met bedenkelijke racis- tische trekjes. Arian denkt niet dat Sandbergdaareenoprechte ‘gelovi- ge’was.“Maar hij heeft nog, ge- kleed in wittegewaden–enbewon- derd doorvrouwen –deelgenomen aan rituelen, dusdat schrijf je dan
it die dozen kwa- men héél veel pa- pieren, waaronder oudecollegedicta- ten. Eenheerlijk ar-
welop.”Voor wie dat nauwelijks kangeloven: er is een foto van. Arian begonzijn onderzoeknaar Sandbergsleven al in 1994. Niets te vroegwantdeoudegardesterft snel uit.Arian zocht juist persoonlijke verhalen. Dat vielniet eens mee, zegt hij nu. “Iedereenheeft de my- the Sandberg in zijn hoofd. Dieman heeft bijna goddelijke status,dus dan krijg je telkens dezelfde verha- len. Hetwas noglastigomdaar het echtepersoonlijke tussenuit te peu- teren. Maar zijn enorme kwaliteiten zijn overeind gebleven.” Gevraagd naar het wezen vande
grote‘Wil’, citeertArian Lucebert, tijdens het afscheid vanhet Stede- lijkMuseum in 1962:“Lucebert noemdehem‘demandie ja zegt’,en dat is volgens mij de essentie ge- weest.Sandberg gafruimte aan kunstenaarsenaan degenen die de kunst vooruit brachten. De Cobra- bewegingbij voorbeeld,die heeft hij niet ontdektenhij stondookniet te springen,maarhijboodzewelex- positieruimte. Ook de realisten kre- geneen tentoonstelling. Kijk, het Stedelijk vanvoor Sandberg was toch een beetje een rariteitenkabi- net.Sandberg heeft de zwaredeu-
‘Sandbergheeft dezwaredeuren opengegooid’
renopengegooid, fysiek,door de bouwvandeglazenvleugel,doorde wandenwit te schilderen en door eenterras naar de beeldentuinaan te leggen; maar ookgeestelijk. Na de oorlogwaren het niet meerde kunstenaarsverenigingen die hun eigententoonstellingeninrichtten, maar de museumdirectie bedacht watgeëxposeerdzou worden en hij wassterk genoegomdat te doen en kritiek te pareren.” Hij was, concludeertArian, recht-
lijnig, helder, zakelijk, efficiënt: “Nooit zeuren, maar niet hard.Niet iemand die graaggraaft in het in- nerlijk, waar angst, jaloezie en agressie heersen.” En hijmemo- reertnog even dat de gloriejaren vanSandbergdejarenvijftigwaren. “Erwas niets spannendstoen, hele- maal niets.Als er ietsspannend was,deedhíjhet,datwatdeprovo’s later op straat deden.”
“Men zaghet enormegezagdat hij had, ook in het buitenland. HetSte- delijkwerdindehele wereld een naam doordeenorme kwaliteit van de exposities.” Daarbij wasSandberg ook, zo
E
heeft Arianvastgesteld, eenprettige man. “In het museum zelf washij bijzondergeliefd,omdathijmensen
nSandberg had politieke steunvan de Partij vandeAr- beid en de toenmalige CPN:
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56