WOENSDAG1SEPTEMBER 2010


boeken Houellebecq gekraakt


DeFrans-MarokkaanseauteurTahar BenJellounheeftindeItaliaanse krant LaRepubblica denieuweromanvande FranseschrijverMichelHouellebeq,La carteetleterritoire,afgekraakt.Jelloun isookjurylidvandePrixGoncourt,waar- opHouellebecqgrotekansmaakt.Zeker omdat hijvoorLesparticuleselementai- resenPlateformegepasseerdwerd.


Hechtenmaakt je kwetsbaar ‘I


k, WimKlein,wil neukenen welzosnel mogelijk.’ Ditis de eerstezin vanhet eerste verhaal vandenieuwe ver-


halenbundel vanRemcoCampert, Om vijf uur in de middag.Het is een watgeforceerde zin,alsofCampert, die dit jaar zijn81steverjaardag vierde, wilbewijzendat hij nogniet ingedutis. Dat-ie er nogbijhoort. Bestseller heet dat eersteverhaal,


Dezekeer draait het wederom


hoofdzakelijkomeen gezin.Deou- derszijn WalterenPatty Berglund en ze hebben twee kinderen: zoon Joey en dochter Jessica. Ze worden in dat eerstestuk geraffineerd geïn- troduceerd doordeogenvan de bu- ren,enopbladzijde34, als diteerste deel af is,isaleigenlijk nietsvande- ze mensen over.Walterisdoor de mand gevallen als milieuactivist en blijkteensoortoplichter te zijn.Pat-


Vierderoman vanJonathan Franzenis vooralamusant


ty is eenhysterische Amerikaanse moeder die volkomen blind is voor de karakterzwaktes vanhaar zoon- tje. DezeJoeyisoptwaalfjarige leef- tijd alcompleetoverseksteneenab- jectemanipulator vandegevoelens vananderen, en dochter Jessica is eentutje. Ga er maar aanstaan om hiernogwatmeetedoenindereste- rende ruim vijfhonderdbladzijden vanhet boek. Franzenlaat meteenzien dat dit


zal lukken. Want na deze opening laat hij Patty aan het woord. En dan niet in de obligate ik-vorm, nee,hij laat ‘eenautobiografe’ aan het woorddie in de derdepersoon en- kelvoud over Pattyschrijft.Autobi- ografe en Patty zijn eenendezelfde persoon,enhet is hier weer de vorm, de manier hóé hij vertelt, die ervoorzorgt dat Franzenjeinzijn banhoudt.Enpassantontstaat toch een ietsanderbeeld vanPatty,die immersalna35bladzijden afgeser- veerdleek te zijn; ze is geestig en op een bepaalde manier stoer en ze heeftzelfspot. Jemóéthet beeld van haar kortomwelbijstellen. En zo gaat dat door deze helero-


manheen. Dat klinkt misschien een tikje clichématig–hoe vaak is in ro- mansde truc al niet toegepast dat je in alternerendehoofdstukkenofde- lendoor de ogen vanweer een an- der personage kijkt dat met zijnof haar visie de heleboel weer op zijn kopzet–maar doordat Franzentel- kensiets bijzondersmetdevormbe- denkt,blijft het in dit gevalboeien. En dat is watuiteindelijk Vrijheid


zo’nprettigboekmaaktomte lezen: hoewel Franzenweer vanalles en nogwat overhoophaalt–het boek looptvangrofweg1960totnuenpo- litiek, milieu en cultuur uit deze he- le periode komen uitgebreid aan de orde –biedthij in de eerste plaats toch vooral amusement.Dit boek lijktmet veel plezier geschreven te zijn, in elk gevallees je het met veel plezier.


ARIE STORM ★★★✩✩ RemcoCampert:


Omvijfuurindemiddag DeBezige Bij,€15,90.


waarvan de tweede zin luidt: ‘Mijn tweedewensis eenbestseller schrij- ven, en dat liefst ook zo snel moge- lijk.’ Volgthet verhaal vaneen zes- tienjarigejongendie zichwil spie- gelen aanJan Cremer. Hetisinalle opzichten een niet-verrassendver- haal. Een beetje plichtmatigenzou- teloos. Campertzonderalcohol, zeg maar. Flauwisook Seks met dieren,het


tweede verhaal, over eenman die... inderdaad. Hetlukt Campertniet deze eerste


verhalen, die net als de andere over mensengaan–vaakschrijvers–die hun levenoverzien, eenbreuk wil- len forcerenennaar eensoortbe- vrijdingstreven, lichtvoetigtema- ken, omdat hij zijn toon niet weet te vinden. De verhalenmissen humor, essentieelindeverhalen vanCam- pert. Ook lezenwegeen bewonde- renswaardige,memorabelezinnen. OokeenkenmerkvaneenechtCam- pertverhaal, dat het vaak meervan de stijl moet hebben dan vaneen plot. Pas in het derdeverhaal, De scho-


lier,weet Campertweer ietsvan zijn brilletelatenzien. ‘Uitzichtenleken gemaaktvoormensendieouderwa-


RemcoCampert FOTOKOENVANWEEL/ANP


Eénverhaal redtCamperts wisselvallige bundelverhalen


rendan hij.’ Dat is eenheel mooie, echteCampertzin, in eenverhaal dat ookmeer inhoud heeftdan die eerste verhalen. Al verslapt Cam- pertaan het eindedoor het verhaal af te raffelen. Eeneuvel waar jam- mer genoegmeer verhalenaan lij-


PS21


den, en die dannogmeer teleurstel- len doordeeerder genoemdegebre- ken. Hetverrassendsteverhaalishet ti-


telverhaal,Omvijf uur in de middag, dat meer dan een derde vandebun- del in beslagneemt.Het is een bijna on-Campertiaans verhaal –door het gebrekaan lichtvoetigheid en humor.Tochweet Camperthier te overtuigen, door eenlicht melan- cholische toon en door eengeheim- zinnige sfeertecreëren, die hijhet hele verhaal niet laat inzakken. Hetverhaalgaat over eenspion/


geheim agent die ermee op wilhou- den.Campertgeefthetverhaalmeer lagenmet flashbacksoverhet leven en een mysterieuzegeliefde vande- ze Johannes ’s Gravenhage. Netals in de andereverhalen gaat


dit verhaal over onthechting. ‘We stondenonszelf niet toegehecht te raken. Hechtenmaaktejekwets- baar.Hechten aanplekken, aan ideeën,aan mensen–zwakheden die de doodwakkerschudden.’ Campertweet het proces vanhet


loskomen vaneen identiteit inzich- telijkenovertuigend weer te geven. Uiteindelijk gebruiktJohannes zijn echtenaam weer.‘Ze kusten elkaar en toen wasFrans alleen, hoewel nergens meerveilig, toch een vrij man.’ Ditlaatsteverhaalredtdeze zeer


wisselvallige bundel.Campert hoorternog bij,maar zo goed als in bijvoorbeeld zijn laatsteroman,Het satijnen hart (2006), is hijhier he- laas niet.


MAARTENMOLL


Eenonvoorstelbare lijdensweg I


edereen kent het fenomeen: achttien keer het licht aanen uit moeten doen totdat het ‘goed’voeltenjedekamermag


verlaten; op wegnaar de bakker de lijntjes tussendestoeptegels ver- mijden, anders gebeurtiets ver- schrikkelijks.Deze milde dwang- stoornissen verdwijnen meestal na de kindertijd, maar sommige men- sen komen er hun heleleven niet meer vanaf. In extreme gevallen wordt een dagelijkse bezigheid als hetnemen vaneen douche een hel. De Noor Pelle Sandstrak is elf als


★★★★✩


PelleSandstrak: Mr.Touretteenik VertaalddoorJanny


Middelbeek-Oortgiesen, DeGeus,€19,90.


de eerstedwanggedachtes komen. Hij staatvoor hethekvanhetouder- lijke huis en hoorteen vliegtuig overvliegen. Ineens bekruipt hem de angstdat zijn hersenenuit zijn schedel zullen vliegenomhet vlieg- tuigtetorpederen. Pelle kandeze ramp echter vermijdenals hijter plaatse een ingewikkeldritueel met zijn schoenenuitvoert. Dan zullen zijn hersenenkeurigophun plaats blijven zittenenisiedereen veilig. Hetishet beginvan eenonvoor-


stelbarelijdensweg, die Sandstraks verdereleven zal duren. Zijn erva- ringentekendehijopinMr.Tourette en ik,verwijzend naar de ziekte waaraan hij uiteindelijk blijkttelij- den.


Maar voordat die diagnose gesteld


is,moet hij eerstwelhaastbezwij- kenaan zijn dwangneuroses en ri- tuelen. De door zijn familie geraad- pleegdeartsenwimpelendesugges- tievan Touretteaf: dat kennen ze daar in hethoge noordenniet,het is depuberteit,galekkerspelen, is het devies.Sandstraks jeugdstaat dan ook in het tekenvan overleven, het


maskeren vandebezwerende ritue- len, die steeds complexerworden. Op school duurt het eeuwen voor- dat hij eindelijk zit,erontsnappen hem tijdens de lesonwillekeurigal- lerlei geluiden, vaak totgrote hilari- teit vanzijn klasgenoten, en een wiskundeproefwerk maken is on- mogelijk: voordat hij kanbeginnen moet Pelle alle x’en, ij’s en z’s uit- gummen, want die hebben scherpe puntenenkunnen hem dusver- wonden. In het bloeddat uit de wondjes zal komen, zitten bacillen en vandie bacillen ga je dood. Na de militaire dienst,die hij van-


EenTourette- patiëntvertelt hoehij zijn ziektetelijf ging


wege zijnindrukwekkende fysiek goed doorstaat,vertrekt hijnaar Oslo,waar hij tallozebaantjes heeft.Inhet begindoet de nieuwe omgevinghem goed, maar al snel wordthetwerk routineenbesluipen hem de dwanggedachtes die het hem in een mum vantijdonmoge- lijkmaken te functioneren. Overal in de stad zijn drempels die hij niet kanpasseren, pakken koffie met eenx,ijofzindenaam die hij niet kandrinken, en getallen en kleuren die niet deugen, zoalshet cijfer 6en de kleur rood. Sandstrak weet de gekmakende logica waaraan hij zichzelf onder-


werpt,inzichtelijk en mooi te be- schrijven, en zijn dwangneigingen invoelbaar te maken. Die gaan ech- tervankwaad toterger, en uiteinde- lijkduren zijnrituelensoms zesuur en is hijnauwelijks meer in staatop te staanenzichaante kleden.Lang- zaammaar zekerbesefthij dat hij waarschijnlijk nooitmeerzal toeko- men aan eenvoudigezaken in het levenals de krantlezen, koffie drin- ken, laat staan eenenigszins nor- malerelatiemetiemandopbouwen. Hetisdeverdienstevan de schrijver Sandstrak dat je als lezerinmiddels intens met hem meeleeft; nergens wordt het verhaal larmoyant. Hetderde deel vanhet boek luidt


deommekeerin.Nadat hijOslo ont- vluchtiseninZweden terechtisge- komen, raakt hij bij toeval in con- tact met eenindwangstoornissen gespecialiseerdearts, die hem on- der zijnhoedeneemt.‘Zevenenne- gentigprocent gehandicapt,drie procent hoop,’ is hun mantra, en met ware sisyfusarbeid proberen ze ‘de normaalvariant vaneen mens’ te benaderen. Als ze 64 dagenbezig zijnPelle zonder rituelen een drem- pel over te krijgen, stajeals lezer aandekant mee te juichen: je wilt zo graagdat hethemlukt. Mr.Tourette en ik is een ontroe-


rend en ook vaak geestig boek,dat laat ziendatdemenselijkegeesteen genadeloze folteraar kanzijn, maar zichzelf uiteindelijk ook weer kan overwinnen.


JASPERHENDERSON


PelleSandstrakistegasttijdens Manuscripta(4-6september).


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60