54


OVER WIETSE STAM


De 32-jarige Wietse Stam studeerde geschiedenis in Leiden, Straatsburg en Parij s. Vervolgens startte Stam met zij n promotieonderzoek naar de VN-vredesoperatie UNTAC in Cambodja. NIMH en het NLVi financierden deze promotieplek. Op 18 oktober 2023 promoveerde Stam met zij n proefschrift The Imperative of Succes; United Nations Peacekeeping in Cambodia (1991–1993). Op dit moment werkt Stam als onderzoeker bij het NIMH, waar hij betrokken is bij een omvangrij k onderzoek naar de missie in Afghanistan.


Je zegt dat de missie zij n onpartij - digheid verloor. Hoe kon dat? ‘Het was een ambitieuze missie die al gauw moeilijk bleek uit te voeren. Het eerste deel van de operatie, de ontwapening en demobilisatie van de strijdende partijen, mislukte door tegenwerking van de Rode Khmer. Dat bracht het organiseren van vrije verkie- zingen in gevaar. Desalniettemin werd besloten om de missie door te zetten, de verkiezingen te organiseren en de Rode Khmer gewoon zoveel mogelijk te negeren en te isoleren. Dat was een enorme gok, want de Rode Khmer bleef niet passief toekijken en begon vanaf maart 1993 UNTAC-eenheden aan te vallen. De missie werd hierdoor noodgedwongen robuuster. Vooral de mentaliteit van de blauwhelmen veranderde. UNTAC moest zijn missie actiever gaan verdedigen. De belang- rijkste factor voor het uiteindelijke succes van de verkiezingen was echter het besluit van de Australische Force Commander John Sanderson om een akkoord te sluiten met het leger van de regering van premier Hun Sen. De afspraak werd gemaakt om gezamenlijk de verkiezingen te beschermen tegen de dreiging van de Rode Khmer. Het stemmen vond plaats in beveiligde zones, beschermd door de blauwhel- men. Daarbuiten had je een ring met militairen van het regeringsleger die de Rode Khmer op afstand hielden. Het leger van Hun Sen kreeg in het geheim groen licht van UNTAC om de Rode Khmer preventief aan te vallen. Met dat akkoord werd dus het principe van onpartijdigheid overboord gegooid en werd actieve peace enforcement in feite uitbesteed aan een van de partijen. Dat had niets meer met peacekeeping te maken, maar er moest coûte que coûte een succes behaald worden.’


checkpoint


Waarom waren de VN zo gebrand op een succes? ‘Op hetzelfde moment ging het helemaal mis met de VN-missie in Somalië (UNOSOM II) en later ook in Bosnië (UNPROFOR). De VN hadden een succes nodig om te laten zien dat peacekeeping wel degelijk kon werken. Vervolgens is het narratief ontstaan dat het ogenschijnlijke succes in Cambodja verklaarde aan de hand van een strikte naleving van de tra- ditionele peacekeepingprincipes van onpartijdigheid, instemming van de betrokken partijen en minimaal gebruik van geweld. Terwijl de operaties in Somalië en Bosnië waren ontspoord in peace enforcement. Het respecteren van de klassieke basisprincipes van peacekeeping werd dus gezien als een voorwaarde voor succes. Dat beeld heb ik met mijn onderzoek op z’n kop gezet. Want juist door de peacekeeping-prin- cipes te schenden, kon een voor de VN succesvol resultaat worden bereikt. Deze conclusie is van belang omdat de missie in Cambodja vandaag de dag nog regelmatig wordt aangehaald als een voorbeeld van een succesvolle peacekeepingmissie.’


De verkiezingen werden een succes. Wat is dan het probleem? ‘Dat is precies wat er ook in 1993 met een zekere tevredenheid werd gedacht. Maar UNTAC ging niet alleen om verkiezingen. Toen de VN het land in oktober 1993 verliet, laaide het confl ict al snel weer op. Dat kwam mede door- dat UNTAC er niet in was geslaagd de legers van de Cambodjaanse partijen te ontwapenen. Hun Sen verloor de verkiezingen, maar gebruikte zijn militaire macht om deze uitslag in twijfel te trekken. Daarmee wist hij een compromis af te dwingen waardoor hij toch medepremier werd. Ook de Rode


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68  |  Page 69  |  Page 70  |  Page 71  |  Page 72  |  Page 73  |  Page 74  |  Page 75  |  Page 76