FELIETON
Czym jest MA£A OJCZYZNA? Mia³em niedawno zabawn¹ korespondencyjno- literack¹ przygodê. Rozes³a³em do znajomych redakcji gazet polskich na obczyŸnie taki komunikat: W zwi¹zku zuchwa³¹ Senatu RP oog³oszeniu roku 2010 ROKIEM DEMOKRACJI LOKALNEJ Kancelaria Senatu og³asza konkurs dla dziennikarzy oNagrodê Marsza³ka Senatu pt.: "MA£A OJCZYZNA - TOPRZESTRZEÑ, KTÓR¥ KSZTA£TUJEMY IKTÓRA NAS UKSZTA£TOWA£A". Nie spodziewa³em siê ¿adnych pytañ, poniewa¿ w og³oszeniu by³y podane dok³adne warunki konkursu.
Po trzech tygodniach przyszed³ list z pewnego pisma polonijnego. Redaktorka zada³a mi tylko dwa pytania: „Chcia³a- bym siê dowiedzieæ kto jest autorem tematu na konkurs? Co to znaczy MA£A OJCZYZNA i dla KOGO ma byæ Ma³a? Pozdrawiam serdecznie …” Odpowiedzia³em od razu: MA£A OJCZYZNA, to w znaczeniu potocznym okolica rodzinna, najbli¿sza i dalej pos³uguj¹c siê cytatem z Internetu doda³em: Prof. Leszek Ko³akowski filozof, pisarz ¿yj¹cy od roku 1968 poza krajem, w czasie uroczystoœci nadania mu w roku 1993 tytu³u honorowego obywatela Radomia, bêd¹cego jego miastem rodzinnym, ma³¹ ojczyznê okreœli³ nastêpuj¹co: "To miasto, czy wieœ w której siê urodziliœmy, to œrodek œwiata. To przestrzeñ niewielka, w której siê obracamy - nasze domy, ulice, cmentarze, koœcio³y, to przestrzeñ niewielka wielkim wysi³kiem ludzkim zabudowa- na, przez wojny niszczona i odbudowywana…”. Oczywiœcie, zgodnie z prawd¹ doda³em, ¿e nie wiem, kto jest autorem konkursowego tematu. Nastêpnego dnia otrzyma³em odpowiedŸ i jakby ci¹g dalszy spisanych w¹tpliwoœci redak- torki. „Dziêki za szybk¹ reakcjê. I cytat prof. Ko³akowskiego. Jakkolwiek wyraz ojczyzna co innego oznacza w ka¿dym s³owniku. Nie mo¿na porównywaæ ojczyzny do regionu, czy miasta itd., bo to jest nie fair. Prof. Ko³akowski to na pewno wielki autorytet tylko ¿e w tym konkretnym przypadku mu nie wysz³o... - Pozdrawiam.”
Nie da³em za wygran¹, chocia¿ o p. redaktorce pomyœla³em z ¿alem, ¿e siê nieco kompromituje, ale lepiej ¿eby to zrobi³a pisz¹c do mnie ni¿ do Senatu RP. Odpisa³em natychmiast, bo by³em ciekaw reakcji: Czeœæ, mogê w obronie MA£EJ OJCZYZNY jeszcze raz napisaæ moje w³asne zdanie: MA£A OJCZYZNA, to w znaczeniu potocznym okolica rodzinna, najbli¿sza. Dalej, mogê zacytowaæ z Internetu wielu innych, jeœli Pani Ko³akowski nie pasuje. Jak dla mnie, jest to termin nie taki nowy. Spotka³em siê z nim ponad 30 lat temu a od 28 u¿ywam stale, bo tyle ju¿ jestem za granic¹. Polecam adres
http://www.tnn.pl/pm,198,
1558.html sk¹d pobra³em cytaty, lub inny
http://motywy-literackie.klp.pl/ ser-62.html - Pozdrawiam …
Za³¹czy³em dwa cytaty z adresów i pomyœla³em, ¿e kole¿anka po fachu domyœli siê, znajdzie wyjœcie z ¿enuj¹cej j¹ korespon- dencji, niem¹drej dociekliwoœci, i odpuœci dalsz¹ wymianê pogl¹- dów. „Ma³a ojczyzna" to w polskiej publicystyce termin nowy. Ten odpowiednik niemieckiego Heimat œwietnie oddaje poczucie wiêzi z miejscem naszego urodzenia czy zamieszkania, z jego lokaln¹ histori¹ i tradycjami. Aby kochaæ swoj¹ ojczyznê, wpierw trzeba poznaæ i pokochaæ swoj¹ ma³¹ ojczyznê. Dlatego stworzyli- œmy tê stronê. Nowoczesnymi metodami chcemy mówiæ o przesz³oœci i teraŸniejszoœci naszych miast, miasteczek i wsi, tak aby w dzisiejszym œwiecie nie zaginê³a nasza to¿samoœæ." Czym w³aœciwie jest "ma³a ojczyzna" precyzuje Stefan Starczewski: "W najbardziej ogólnym sensie "ma³a ojczyzna"
str.34
oznacza miejsce zamieszkiwania cz³owieka, które go kszta³tuje, z którym sprawuje pieczê. Dla wielu twórców literatury ich ma³e ojczyzny pe³ni¹ rolê inspiratorsk¹ i mitotwórcz¹, zw³aszcza gdy rozpamiêtywane s¹ z oddalenia, nostalgiczne – po utracie. Tak¹ rolê pe³ni Litwa w "Panu Tadeuszu", Adama Mickiewicza, "¯mudŸ" w twórczoœci Czes³awa Mi³osza, Huculszczyzna w prozie Stanis³awa Vincenza, czy te¿ Wielopole w dziele Tadeusza Kantora”. Na odpowiedŸ nie czeka³em d³ugo: „Ja te¿ jestem trochê za granic¹, ale termin jest mi obcy, dlatego dziennikarze polonijni powinni byæ bardziej uczuleni na te – skróty myœlowe. A Ma³a Ojczyzna - okreœlenie nie do przyjêcia, tym bardziej zaproponowanie takiego tematu dziennikarzom polonijnym, którzy z regu³y s¹ zaanga¿owani w sprawy Swojej Ojczyzny, jest b. du¿ym nietaktem. Dziêki za uwagê - Pozdrawiam …” Zastanowi³em siê nad stanem gazety, której redaktoruje moja dyskutantka i zrezygnowa³em z dalszych t³umaczeñ, które jednoznacznie prowadzi³yby do konfliktu.
Bêd¹c w Polsce, odwiedzamy swoje Ma³e Ojczyzny. A jest ich, albo mo¿e byæ, kilka. Mo¿liwe, ¿e wszystkie le¿¹ w tej samej dzielnicy, wtedy mo¿na je nazwaæ jedn¹. Dla mnie by³o takim zakamarkiem najbli¿szym podwórko w rodzinnej kamienicy, ulica czy nawet ich kwarta³ ze sklepami, nieodleg³a szko³a i droga do niej, oraz szkolne boisko. Œwiat nieskomplikowany, znany, bliski i bezpieczny. Ale gdy próbowa³em odszukaæ swoje przedszkole, czyli œrodowisko œwiata najwczeœniejszego, jaki mog³em zapa- miêtaæ, napotka³em trudnoœci, poniewa¿ kamienicê przebudowano i prawdopodobnie zmieniono wnêtrza. Dla innych mo¿e to byæ dzielnica lub nawet miasto, albo wieœ z ca³¹ przyleg³¹ okolic¹. Próbowano w jêzyku polskim znaleŸæ s³owo okreœlaj¹ce ma³¹ ojczyznê i w³aœ- nie na przyk³adzie wsi trafiono na wyraz „ojcowi- zna”. To bardziej ch³opskie, nie pasuj¹ce do miejskiej aglomeracji, ale doskonale oddaj¹ce specyfikê ziemi przodków. Mo¿e w jedynym wypadku, Ojcowizna pasuje do ka¿dego krajobrazu. Mam na myœli miejsca rodzinne opuszczone w nastêpstwie powojennych wypêdzeñ, wysiedleñ i przesiedleñ. Prawdziwe Ma³e Ojczyzny jak i Ojcowizny, których brak dokucza³ niektórym ca³e powojenne lata, pozosta³y za granic¹.
W czasach dzisiejszych, pewnie z takich nostalgii za m³odoœ- ci¹, z têsknot za czasami minionymi, powsta³y internetowe portale typu „Nasza Klasa”, które ciesz¹ siê powodzeniem na ca³ym œwiecie. Tam mo¿na spotkaæ ludzi, którzy kiedyœ wype³niali szkolne klasy naszych Ma³ych Ojczyzn. Tadeusz Urbañski (Sztokholm)
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40