Geniet TEKST: COEN DE JONGE • FOTO: SHUTTERSTOCK [KLASSIEKE MUZIEK] Kerstkraker de Notenkraker Jazzy of klassiek?
Tsjaikovski vond het eerst maar niks. Toch werd de Notenkraker een van zijn grootste successen. En ook jazzlegende Duke Ellington ondervond de betovering wel degelijk.
P
jotr Iljits Tsjaikovski kreeg in 1891 het verzoek om balletmuziek te maken bij het sprookje Notenkraker en muizenkoning van E.T.A Hoff mann. Maar de componist vond dat maar een vlak verhaaltje, zonder
drama, emotie en diepgang. Hij probeerde het wel, maar in een brief klaagde hij uitgebreid zijn nood. ‘Het is een ware martelgang. Wat er tot nu toe uitkomt, is dan ook kleurloos, droog, gehaast en beroerd.’ Tsjaikovski raakte door zijn werk aan dit project zelfs hogelijk gedepri- meerd. Hij voelde zich ‘als in een nachtmerrie achter- volgd door suikerkastelen en notenkrakers’. Na deze jammerklacht kreeg de componist een jaar uitstel. Eerst leek het met zijn inspiratie dezelfde kant op te gaan (‘de oude man raakt opgebrand’), maar geluk- kig draaide de wind en begonnen de ideeën te stromen. Tsjaikovski kreeg zelfs de ingeving om een echte inno- vatie toe te passen; hij had in Parijs een nieuw instru- ment gezien, de celesta, en die wilde hij per se in zijn muziek voor de Notenkraker verwerken. Begin 1892 had zijn arbeid zo veel vaart gekregen dat de score voor het ballet in grote lijnen klaar was. Ondertussen was hij zo enthousiast geraakt, dat hij meteen maar aan een bewerking van het materiaal begon. Dat werd de beroemde Notenkrakersuite, die in maart 1892 voor het eerst werd uitgevoerd. De reac- ties waren gemengd – van zeer enthousiast tot ronduit negatief. Dat maakte Tsjaikovski niet veel uit. ‘Ik weet dat ik uiteindelijk mijn deel wel krijg.’
Dat had hij goed voorvoeld. De Notenkrakersuite werd een van zijn meest gewaardeerde werken, ook voor luis- teraars in latere tijden. De muziek is steeds betoverend, zeer gevarieerd, verrassend en uiterst melodieus. Dat ondervond ook orkestleider Duke Ellington en zijn steun en toeverlaat Billy Strayhorn toen ze zich in 1960 in die muziek verdiepten. Ellington had van zijn platenmaatschappij het verzoek gekregen eens een plaat ‘out of the box’ te maken, en Strayhorn kwam met het idee om daarvoor Tsjaikovski’s beroemde suite te nemen – maar dan in een jazzjasje. Daarbij volgden ze de klassieke suite overigens niet op de voet; ze kozen hun eigen selectie, waarbij ze de volgorde danig aan- pasten en zelfs enkele titels veranderden.
Wie beide versies serieus wil vergelijken, kan nu terecht bij het album dat dirigent Steven Richman met het Harmonie Ensemble uit New York heeft gemaakt. Eerst de klassieke uitvoering, daarna een herschepping van Ellingtons bewerking. Leerzaam en betoverend.
KOPJE
Harmonie Ensemble/New York The Nutcracker Suites Harmonia Mundi HMU 907493
51
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48 |
Page 49 |
Page 50 |
Page 51 |
Page 52 |
Page 53 |
Page 54 |
Page 55 |
Page 56 |
Page 57 |
Page 58 |
Page 59 |
Page 60 |
Page 61 |
Page 62 |
Page 63 |
Page 64 |
Page 65 |
Page 66 |
Page 67