4 nieuws


DINSDAG 12OKTOBER2010


Bevrijde kompel is niet meer de oude


Psychologenmaken vergelijkingmet soldaat die vanfront terugkeert ROBVANGEMERT


Noemtrut een trut en geen muts


GienekeArnolli, conservator modeentextielvanhetFries Museumin Leeuwarden,wordt uitgelachenals ze verteltover haarcollectiemutsen.


Watishet probleem? “Zodraikovermijn collectiemut- sen vertel, hoor ik gegniffel en ge- grinnik. Terwijl eenmuts een voorwerp is dat je op je hoofd zet. Ik bedoel geen vrouw, maar een hoofddeksel.”


Ubentdemutsenbeheerder? “Ik ben conservatormodeen tex- tiel.”


‘Indetextielwereld is dietaal lastig’


Wordtuwel eens uitgescholden voor muts? “Misschien hoor ik het niet.Het heeftinelk gevaleen negatieve klank.Noemeen trut een trut en geenmuts.”


Waar komt mutsvandaan? “Ik snaphoe de betekenis tot stand is gekomen. Vroegerdroe- gennetterevrouwen een hoed. Ongetrouwde, slonzige vrouwen of vrouwendie het geenmoer kon schelen, droegeneenmuts.”


Dehuidigebetekenis is eenbeledi- ging voor het hoofddeksel? “Onderwijlwel. Ik vindhet verve- lend.Hetistochallastigbinnen de textielwereld. Ik kanhetwoord naaien amper gebruiken.Netals praten over textieldoosjes.”


Beginnen vooral jongerentela- chen bij het woordmuts? “Helemaal bijdefloddermuts.”


Floddermuts? “Eenmutsmet een gerimpelde strook in de nek.”


Is de floddermutsFries? “Hijwerdindenegentiende eeuw in Friesland gedragen. Iedere vrouwdroeg eenmutsenmocht niet zonder hoofddeksel de kerk in. In de jaren zestigraakten ze uit.Het is grappigdat tegenwoor- digvooral jongens eenmutsdra- gen, al heten zenucap.”


Watismuts in het Fries? “Datmoet ik even opzoeken in het woordenboek.Dat ligt hier,want wevolgeneen cursus Fries.Als Friesmuseummoetenweons meerprofilerenals zijnde Fries.


En? “Hier hebikhet. Mûtse.”


Bentueen muts of eentrut? “Als ik truttig doe, ben ik een trut.”


ROBROMBOUTS


COPIAPÓ –Angstaanvallen,con- flictenmet familieleden, depres- sies.Het zijngevolgendie de 33 Chileense mijnwerkerskunnen ondervindenvan hun meer dan twee maanden lange verblijfon- der de grond. Psychologendie hen bijstaan, hebben de terug- keer uit de mijn vergeleken met die vaneensoldaat uitdeoorlog.


De mijnwerker zal,net als de sol- daat, bij thuiskomst niet meerde- zelfde persoon zijnals voordat hij vertrok. Hetismogelijkdat de kom- pelsmoeitehebben zichaan te pas- sen aan het levenboven de grond, zegt psychiater Anamaria Gazmuri. Ze kunnen in eendepressie belan- den doordefysiekevermoeidheid en de lange tijddie ze in het donker hebben doorgebracht. Ook is het mogelijkdat ze ineens bangzijn in het donker. Er zijnpsychologendiehebbenge-


waarschuwd dat de kompelseen posttraumatische


stressstoornis


kunnen ontwikkelen. AlbertoItur- ra,depsycholoogdie leidinggeeft aanhet team dat de kompelsbij-


staat,verwacht dat het zo’nvaart niet zal lopen. “Posttraumatische stress manifesteert zichtussen vijf- tiendageneneenmaandnadetrau- matische ervaringen. Die periodeis al verstreken sinds de zeventien da- gendie de mannen in de mijn heb- ben vastgezeten zonder contact met de buitenwereld. Datwas de ergste situatie die ze hebbenmeegemaakt. Als ze uit de mijn komen, zullen ze eentijdveel vermoeidheid voelen. Datishet enige.” De analogiemet de soldaatwerkt


ookdeandere kant op:debuiten- wereld zal niet meer dezelfde zijn


Families zien geliefden liefst nooit meer in een mijnwerken


als voor hetongeluk.De33 zijnplot- seling beroemdheden geworden. De aandachtvan de perszal over- weldigendzijn. Als voorbereidingdaarop hebben


de kompelseen mediatrainingge- volgd,waarbij ze onderandere heb- ben lerenreagerenopalteopdrin-


gerige vragen. Volgens cursusleider AlejandroPino hebben de mannen nu geen vrees meer voor de pers. Hetgrootstedeel vanhen zou be- reid zijn demedia tewoordtestaan. De mijnwerkerszijn hun baan hoogstwaarschijnlijk kwijt.Volgens psychiater Gazmuri is het belang- rijk dat ze snel weer aanhet werk gaan, zodat werkloosheid niet een bron vanconflict binnen de familie wordt. PsycholoogIturradenkt dat de 33


mannen niet langzonderwerk zul- len zitten. “Veelbedrijven zullen eringeïnteresseerd zijnhen in dienst te nemen. Hetzijn mannen diehebbenlatenzien zichbuitenge- woon goed te kunnen aanpassen aan moeilijkeomstandigheden. Voor elke ondernemingishet inte- ressant eenoverleverindienst te hebben die dat kanoverbrengenop de anderewerknemers.” De familiesinkamp De Hoop zien


het liefst dat hun geliefden nooit meer in een mijn aandeslaggaan. Dario Segovia heeftdat toegezegd. “Hijheeft geschreven dat hijniet naar de mijnen terugkeert,”zegt zijnbroer Alberto.“Vóór het onge- lukhandeldehij op zijn vrijedagen


Reddingswerkers oefenendeoperatie


in groentenenfruit.Met zijnpick- up-truckginghij langsdehuizen. Ik denk dat hijzichdaar voortaan he- lemaal aan gaat wijden.” Even verderop is de familie van


Victor Segovia er minder zeker van dat hijnooit meerineen mijn af- daalt.“Hij schreefineen brief dat


Metéén meterper secondenaar vrijheid en frisse lucht Vaneen verslaggever


COPIAPÓ –Dereddingscapsule Feniks is op twaalf meter vande ingeslotenkompelsgekomen.


Tijdens een test lietenreddingswer- kers de kooi toteen diepte van610 meter zakken. De resultaten waren, volgens de Chileense mijnbouw- minister LaurenceGolborne,veel- belovend.


ADVERTENTIE


Zeiler door lichtvan laptop gered


Vaneenverslaggever


LEMMER –Een zeiler die zater- dagavond in nood raakteophet IJsselmeer bij Lemmer,blijkt te zijn gereddoor zijnlaptop.


Dankzijdeverlichtingvandatappa- raat kondereddingsbrigadehemin het donkervinden. Zijn bootjewas toenal zogoedals gezonken. Alleen de kajuit,waarop de laptop stond, stak nogbovenwateruit. De schipper waszaterdagochtend


vertrokken uit Nijkerk.Zijn scheep- je maaktewat water, ‘maar dat was al eentijdjezo’. Vlak voor Lemmer werd de situatiepenibel. Omdat zijnmobieletelefoon het


niet meer deed, zocht de schipper met zijnlaptopcontact met vrien- denopdewal. De reddingsbrigade werd gealarmeerd. Die lokaliseerde de zeilboot door de opengeklapte, oplichtende laptop op de kajuit.Be- manningsleden vandereddings- boot hebben de manvan boordge- haald en opgevangen.


De test werd uitgevoerdnadat het verstevigen vanhet beginvan de reddingsschacht (met stalenpijpen) noodgedwongenwas gestaakt.De reddingswerkersstuitten op 56 me- teropweerstand. Daarop besloten ze de bovenstepijp af te zagenen een testmetde Feniks uit te voeren. Op een camerakondendered-


dingswerkersdetocht naar bene- denvolgen: de capsuledraaide niet rond, er raakten geen stenen los en


erkwamgeen stof vrij. De capsule werd niet helemaal


neergelaten omdat de reddingswer- kersbangwarendateenvandekom- pelszou instappen. Hetgebruikte ophijsmechanisme is niet geschikt voor het transportvanpersonen.Het definitieve, veiligere systeemuit Oostenrijk wordt op dit moment geïnstalleerd.Ook wordt gewerkt aan het betonnen platform waar de mijnwerkerszullen uitstappen.


André Sougarret,deingenieur die


de reddingsoperatie leidt, zei dat het uiteindelijke ophijsmechanis- me eensnelheid vanéén meter per seconde mogelijkmaakt.Dereis naar bovenduurt zo ietsmeer dan tien minuten. Hetophijsen vandeChileense


mijnwerkersbegint morgenom middernacht.DeChileense autori- teitenhebbendedagvanderedding bestempeldtot D-Day.


Aldus


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40