14 amsterdam


Hetgefuseerde Niod heet sindseen week Niod Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.Voor hetinstituut aanleiding nogeensin de keldersvan Herengracht380 te duiken,opzoeknaar ‘oorlogsschatten’. Een selectie.


samenstellingMEREL STRAATHOF illustratieFLORISLOK


Zeventien stuks duivenpoten


Inmei1942 overhandigde een zekereC.Boermans een macabereverzameling aan de Post-enSierduivenbriga- de vandeAmsterdamse politie.Het betrofzeventien duivenpootjes;denummersvan de bijbehorenderegi- stratieringenwerden op een ontvangstbewijs geno- teerd.Waaromwerden deze pootjesbij de politie inge- leverd? Hetmilitairebelangvan de zo onschuldigogende


postduif is gelegeninhet feitdat dit beestjespionage- berichten kanoverbrengen. Daaromhadden de Duit- sersinmei 1940 aanvankelijk het voornemengehadom allepostduiven inNederlandte laten doden. Totopluchtingvan de ongeveer 25.000duivenhou-


derswas dit plan niet doorgegaan, maarwelwerdhet vrijrondvliegenvanduiven verboden.Bovendien moesten allepostduivenhouderszichbij hetNationaal Verbond vanNederlandsePostduivenhoudersaanslui- tenenmoestenhunduiven –intotaal circa 1,5miljoen stuks–wordengeregistreerd. Dezeverordeningwerd veelvuldigovertreden. Vooral in dorpenvlogennog vele postduiven rond.DeDuitsers kwamen vervolgens met aanvullendemaatregelen. Be- gin augustus 1941werd verordend dat vangestorven postduiven ‘de poot,waaraan de ringisbevestigd, bijhet eerstegewricht (moet)worden afgesneden en met den ringbij denburgemeester (moet)worden ingeleverd’. Enkelemaandenlaterwerd de voertoewijzingbeperkt


totvoor slechts vierduizendduiven. Velen slaagden er echter in voorhunvogels extravoer tebemachtigenen op veel plaatsen konmen nogsteedsduiven zien rond- vliegen. Destrenge Duitse houdingten opzichtevan deduiven


wasniet helemaal uit de luchtgegrepen. Door de Britse inlichtingendienstwerden bovenbezetNederlandklei- ne parachutes afgeworpenwaaraan in rieten korfjes postduivenbungelden. In die korfjes zaten ook koker- tjes metdunpapier en eeninktpotloodje,waarmee menberichten voor de geallieerden konnoteren en ver- volgens met deduif terugsturen. Voor de vogels zelfwas zelfsnogeen zakje zaadbijgevoegd. Honderden voorEngelandbestemdepostduiven vie-


len in Duitsehanden. Dat voor het inleverenvan een vijandelijkepostduif eenbeloninggeïncasseerdkon worden, leidde tot‘einem besonderenAnreiz für die Be- völkerung,auf Brieftauben zu achtenund sie abzulie- fern’,aldus een Duits rapport. In augustus 1942kwamhet langgevreesde Duitsebe-


vel: hethouden vanduivenwas voortaan verbodenen alleduivenmoestenworden afgemaakt,openkelecol- lecties sierduiven na.Depootjes plus ringmoestmen bij de politie inleveren.Ookdeze regelingwerd, net als de voorgaande verordeningen, op groteschaal ontdo- ken: naar schatting25000 gevederde vriendenwerden verstopt.Want,zoschreef de vrouwvan eenAmster- damse postduivenhouder na de oorlog, ‘jekan beter je kindvermoorden, dan je postduif’. Naar schattingenkelehonderden overtrederszijn ge-


snapt.Hunstrafbestonduit minstens driemaanden opsluitingineen kampof gevangenis. Nade bevrijdingkwamende ondergedokenduiven in


groten getaleweer voor de dag. Volgens deNederland- sche AlgemeeneBondvanPostduivenhoudersstelde de Britse luchtmacht na de oorlogeen grootaantal vo- gels beschikbaar,‘als dank aan deHollandsche post- duivenhoudersvoorhunkranigehouding’. In Groot- Brittannië wisten ze de postduif opwaarde te schatten: 32duiven hebben daareen militaire onderscheiding ontvangen.


Onderzoek: Jeroen Kemperman


DINSDAG 14DECEMBER 2010


In de kelder vanhet oorlogsstu


Tussen De Treinkrant en de boekenlegger aandelinkerkant het ontvangstbewijsvoordeduivenpo- ten, in het midden de afrekening vandeJodenjager en rechts het verzoekschriftvan Vander Hal.


Een Jood voor drierijksdaaldersVolg een cursus voorNSB’er


DeKolonneHenneicke,zonoemden de 35 ‘Jodenjagers’zichzelf die in 1943 inAmsterdamenomgevinginslechtsenkelemaanden meerdan drieduizendJoden oppakten. In eersteinstantie haalde de groep dewoningenleegvan Joden die naarWesterbork gedepor- teerdwaren–daarbij sieradenenandere kostbarebezittingen ach- teroverdrukkend. Maar de ‘Jodenjacht’, die in 1943werd ingezet,bleek pasechtlu-


cratief.Hetinhet vooruitzicht gestelde ‘kopgeld’ van7,50gulden per aangebrachte Jood maaktedemannen totongekend felle verra- ders.Buurtenwerden afgestroopt,huizenwerden doorzocht.Men- sen met eenJoods uiterlijkwerden aangehouden,ondervraagd en afgevoerd. In een halfjaarwerden op dezemanier 3400 Joden gear- resteerd in en rondomAmsterdam. Elklid vandeKolonne wist zo’n honderd mensenoptepakken en ontvingdaarvoor minimaal 750 gulden aanpremies vandeDuitse instanties.Het gingombetalin- gendiewerden verricht uit Joods vermogen. Devijf Joden die op het kwitantieformulier zijnvermeld,warenin


de leeftijdvan achtmaandentot 66 jaar.Alle vijfoverledenineen concentratiekamp.


Onderzoek: ErikSomers


Iedereochtendom07.43uurnamenAmsterdamseNSB’ers vanaf Centraal Station de trein naar het Utrechtse hoofd- kwartier.Voor eenbijeenkomst maakten ze eeninformaties- tencil, genaamdDeTreinkrant.DeNSB’ers, die bekend ston- den alshumorloosenrancuneus,beschiktenweldegelijk over zelfspot–bleek uit het krantje. In een nepadvertentie op de paginawordt een zogenaamdecursus voor aspirant NSB’ersaangekondigd.‘CursusA(beginnelingen)omvat: kaakslag,distinctievenenroddelen CursusB(gevorderden)omvat:wapenkunde,leerinnekscho- torde enzwarten handel’. Degezelligheid vandebijeenkomst en de toon vanDe


Treinkrant stonden in wrangcontrast met het gemakwaar- meedeNSB’ershunJoodse stadgenoten beroofdenende- porteerden.Ookdatwasonderwerp vangrappen in de krant; hoe de Joden aandeportatie probeerden te ontkomen door hetmaken vanafstammingsonderzoekvoor andere Jo- den. ‘Afstammingsonderzoek? Laat onsUwafstammingbe- wijzen totAdamen Eva. In voorraad complete stamboomen. Vooroudersnaarkeuze.Haast U, het komt op de bon. Firma IzaäkSibbe,Westerbork.’


Onderzoek: JosjeDamsmaenErikSchumacher


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40