18


kunst &media


AMSTERDAM –Jaapvan Zweden vertrekt in 2012 als chef-dirigent vanhet Radio Filharmonisch Or- kest.Hij wordtopgevolgd door Markus Stenz, die in augustus 2012 in zijn nieuwe rolinHilver- sumzal aantreden.


VanZwedens vertrekkomt niet als eenverrassing. Eerder gafhij ook al zijn positie alschefvandeRadioKa- merFilharmonie eraan(deDeenMi-


chael Schønwandtneemt met in- gang vandit seizoen het stokje over), evenals zijnchefschapvan deFilharmonie in Antwerpen (Edo deWaartvolgthemdaar op), omdat hij meertijdenruimte nodighad voor de vormgevingvan zijn Ameri- kaanse carrière. VanZwedenwerd in2008nazegge


en schrijve één concertaangesteld als chef vandeDallas Symphony, als opvolgervan Andrew Litton. Hij heeft in Texas bijgetekend tot2016 en maaktelater eenuitstekendein-


Hansvan Koolwijk (58) viert zijn 25-jarig jubileumals geluidskunstenaarmeteen expositie in het Muziekgebouwaan ’t IJ. Zijn nieuwstecreatie heet de Klankkaatser.‘Je kunt je er gelukzalig door laten meevoeren.’


RINZEBRANDSMA


Klankkaatser,nieuwstevondst van geluidskunstenaar Hans vanKool- wijk. Heteiisgeopend vanaf 14 augus-


S


tus in het Muziekgebouwaan ’t IJ in Amsterdam, waar eengrote exposi- tie aanHansvanKoolwijk is gewijd, vanwegezijn 25-jarigjubileum als geluidskunstenaar. In en buiten het Muziekgebouw


zullen vanaf overmorgenzijn elf meest fabuleuze klankmachines en -sculpturen staan. Hetei, eenge- luidscabine, is zijn nieuwste, en meest opzienbarende. Eenpolyes- ter‘ei’ vantien meter hoog, is speci- aal gemaakt voor deze overzichts- tentoonstelling. Hans vanKoolwijk haaldedeve-


zelversterktekunststoffen voor zijn Klankkaatser bijdeBrabantse fa- briekVNK,waar hij de gloednieuwe geluidsmachine (kostentweeënhal- ve ton) ook testte. “Enwat je ermee kunt horen, is altijdeen verras- sing.”Hij weet dat de Klankkaatser moet werken, maar ook dit klank- kunstwerk berust vooral op theore- tischemodellen. De Klankkaatser wordt zijnsleu-


telwerk en is gebaseerd op de ellips, die twee brandpunten heeft.Van- daar de eivorm, acht meter hoog,op


tapbinnen in het enorme groene polyester ei van Hans vanKoolwijk, sluit de deur en laat je meevoe- renopdeklankenvan de


eenonderstuk vantweemeter.De klankuit de geluidsmachine, legt hij uit,wordt doordehele wand weerkaatstnaar eenpunt op oor- hoogte. Die klank komt dusniet uit éénrichting, maar vanalle kanten. “Hierdoor ervaren luisteraarsde sensatie alsof de klanken ín hun hoofdworden gecreëerd.Desfeerin de Klankkaatser is sober,subtiel en intens:concentratie en contempla- tie.” “Eenplekalseenkapel ofeentem-


peltje, waarin mensenuit hun alle- daagselevenkunnenstappenentot introspectie kunnen komen.” Er komt in het ei ook eenlichtin-


stallatie. Bovenin de Klankkaatser, opdeplaatsvanhetenebrandpunt, hangt de feitelijkegeluidsmachine die hij zelf maakte. Eenfascinerend geheelvaneenkleinewindmachine met daarop vijf bamboefluiten, klepjes, servomotortjes,balgen, contragewichtjes,veren en bundels draden.Een computerprogramma


‘Somsklinktde Klankkaatserals eengrootkippenhok’


stuurthet compactegeheel aan. Hoedat klinkt?Als een betoveren-


de combinatie vankraken, ruisen, piepen, bliepen, fluiten, jodelen, pompen,klappendeklepjes, stoom- trein, fabrieksfluit,pijporgel. Soms als eengroot kippenhok, grinnikt hij. Tempo’s en toonhoogtevariëren, thema’s komen in de compositie vanHans vanEck van55minuten herhaaldelijk langs, maar zijn dan steeds nét anders.Net zoals Van Koolwijks andere klanksculpturen als de Eckoo, Bellen, Sturven, Glis- sandoenKniktiks (allemaal tehoren in het Muziekgebouw) klinkt het magisch, subtiel, soms ijl en fluiste- rend. Je kunt je er gelukzaligdoor te latenmeevoeren.


‘Ikwerdvroegerbij fluitlesopde muziekschoolaltijdweggestuurd’


GELUIDSKUNSTENAARHANSVANKOOLWIJK


DONDERDAG12AUGUSTUS2010


Geencontract tussen Eyeworks en zeilmeisje


AMSTERDAM–Het contract tussen tv-producent Eyeworks en zeilmeis- je LauraDekker (14) komter toch niet,natweeweken onderhande- len over exclusieverechten. Eye- works zou Laura’szeiltrip rondde wereld volgen.Deproducent zegt dat Laura’szaakwaarnemerineens meergeld wilde zien.Die spreekt echter over eenwurgcontract.


Jaap vanZwedenweg bij RFO


Chef-dirigent Radio FilharmonischOrkestgaat volvoorAmerikaanse carrière,DuitserMarkusStenz volgthemop ERIKVOERMANS


drukbij de Chicago Symphonyals invaller-op-het-laatste-moment vanRiccardo Chailly. Dat VanZweden nu ookhet Radio


Filharmonisch Orkest vaarwel zal zeggen,waarmeehij indeZaterdag- Matineetochelkeprogrammatische dirigentendroom konwaarmaken, betekent dat hij ‘vol voor Amerika gaat’. Zijn opvolger, de Duitser Markus


Stenz (45), is in Nederland geen on- bekende. Stenz is al jarengastdiri- gent vanhet Koninklijk Concertge-


bouworkest,waar hij zichoverwe- gend met eigentijdse repertoirebe- zighoudt. Op dat terrein heeft hij ook eenreputatie opgebouwd,na vele engagementenmet de London Sinfonietta en het Ensemble Inter- Contemporain. Als chef vanhet Gürzenich Orchester en vande Keulse Operaheeft hijaangetoond ook raad te wetenmet het geëigen- derrepertoire. In Keulen dirigeerde hijWagners DerRing des Nibelun- gen,maar ook de wereldpremière vanDetlevGlanertsCaligula.


Stenz dirigeerde onder veel meer de BerlinerPhilharmoniker,het Sym- phonieorchester des Bayerischen Rundfunks,het Gewandhausor- chester,deChicago Symphonyen de LosAngeles Philharmonic en heeft eengroeiende internationale loopbaan als operadirigent,naop- tredens bijdeEnglishNationalOpe- ra,deLos Angeles Opera, de San FranciscoOpera. Jaap vanZweden blijftals hono-


rair gastdirigent aan het RFOver- bonden.


Uitvinder vanklankkunstwerken


geen tweede van, ook niet vande geluidsmachine. Ik krijgwel hulp vanakoesticibij mijn klanksculptu- ren. Ik benweleen beetje een freak, hoor.Met ditwerk verdien je níks,ik woon driehooginAmsterdam.” “Ik hebdeKoninklijkeAcademie


inDenHaagendeRijksacademie in Amsterdam doorlopen. Ik ben op- geleid als docent tekenen en hebja- renvoor de klas gestaan. In 1985 be- gonikmet mijn eerstefluit.Vanaf 1989treedikop,almoest ik indebe- gintijdwel bijverdienen met kasten enmeubelsbouwen” “Het begonmet een oude slakken-


huis-windmachine vaneenorgel. Ik raaktegefascineerddoor klank, een oermaterie die je kunt kneden, ho- renenvoelen.” “Toen ik begreepwat je met die wind-engeluidsmachines kon doen,heb ik meteenalmijn verf weggedaanenwerdgeluidskunste- naar.” “Ik wastoen al eentijdbezigmet


‘Gefascineerddoor klank,eenoermaterie diejekuntkneden’


zelfgemaaktebamboefluiten. Ik werd vroegerbij fluitles op de mu- ziekschool altijdweggestuurd. Daaromvindikhetnuextraleukom te laten zien dat ik toch verder ge- gaan ben met die fluiten.” De Klankkaatser is toegankelijk


HansvanKoolwijkbij zijnKlankkaatser:‘Watjeermeekunthoren, is altijdeen verrassing.’


“Mijn geluidsmachines zijn puur akoestisch, met écht geluid van bamboefluiten,” zegt VanKoolwijk. “De klank is daardoor veel rijker dan wanneerjehet elektronisch, via een synthesizer zou maken. De glissandi, heesheid en buigingen die ik nu bereik via klepjes, en zui-


voor groepjesvan maximaal vijf personen. HansvanKoolwijk: “Alleen of met


FOTOMARCDRIESSEN


gertjesindefluiten, krijgjeanders niet.” “In de Klankkaatser zittenjaren-


lange,eindeloze ervaringenexperi- menten met windmachines,bam- boe en kleppen. Ik ben behalve per- former vooral ook uitvinder.” “Het is allemaaleigen bouw,eris


je partner zou ideaal zijn. Meteen groteregroepis het effectgauwweg. Je moet je kunnen laten meevoe- ren.”


Muziekgebouwaan’tIJ,Klankalsma- terie,overzichtstentoonstellingHans vanKoolwijk.14augt/m12sept,da- gelijksvan10-20.15u. www.klankkaatser.nl.


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36