Geen gebouw wordt eeuwen oud zonder ramp- spoed mee te maken. De Grote Kerk in Harderwijk is geen uitzondering, zo blijkt uit een blik op de geschiedenis van de kruisbasiliek. De oorsprong ervan gaat terug tot de 14e eeuw waarin binnen de stadsmuren een Mariakapel werd gebouwd. In de 15e eeuw werd die toen nog bescheiden kapel vergroot, om als kerk dienst te kunnen doen. Er werden ondermeer, in gotische stijl, een koor met kooromgang, een transept en een toren toegevoegd. De grote brand in 1503 legde vrijwel de gehele stad Harderwijk in as. De kerk bleef overeind, maar raakte wel zwaar beschadigd; zo ging de bekapping verloren. Na het herstel, dat zo’n zestig jaar in beslag nam, werden de gewel- ven beschilderd. Dat was rond 1562. Lang konden de Rooms-Katholieke kerkgangers niet genieten van de kunstwerken die Ewolt van Delft had gemaakt; tijdens de beeldenstorm van 1566 ble- ven ze nog wel gespaard, maar een aantal jaren
later werden ze alsnog wit gekalkt. Het grootste drama vond twee eeuwen later plaats, toen de 70 meter hoge toren instortte en daarbij ook het halve schip verwoestte. Ze werden niet her- bouwd, het overgebleven deel van het schip werd simpelweg afgesloten met een nieuwe gevel. Volgens restauratiestukadoor Daniel Oudman hebben de gebeurtenissen in het verleden er aan bijgedragen dat de kerk de nodige mankementen vertoont. “Het stucwerk in de gewelven heeft aardig wat te lijden gehad van de grote hoeveel- heid zout in de ondergrond. Dat kan erin zijn gekomen doordat er destijds bij de grote brand werd geblust met zeewater. De kerk staat nu immers vlakbij het IJsselmeer, maar in 1503 was dat nog de Zuiderzee.” Ook heeft de kerk diverse keren te maken gehad met overstromingen, de laatste keer met de Zuiderzeevloed in 1916. Op de gevel van de kerk staat nog aangegeven hoe hoog het zeewater in het verleden is gekomen.
Het merendeel van de beschilderde gewelven is al onder handen genomen. Volgende op het restauratie- programma is het noordtransept; ook daar zijn door zettingen en gebruik van verkeerde materialen in het verleden, ernstige schades ontstaan.
Schade door cement Een deel van de schades komt ook voort uit de manier waarop de kerk is gebouwd, zegt Oudman. “Bij zo’n gotische kerk heb je kruis- gewelven. De dakconstructie is heel zwaar, daar- voor zie je bij dergelijke kerken aan de buitenkant steunberen en luchtbogen, die zorgen ervoor
8 MEBEST februari 2023
Page 1 |
Page 2 |
Page 3 |
Page 4 |
Page 5 |
Page 6 |
Page 7 |
Page 8 |
Page 9 |
Page 10 |
Page 11 |
Page 12 |
Page 13 |
Page 14 |
Page 15 |
Page 16 |
Page 17 |
Page 18 |
Page 19 |
Page 20 |
Page 21 |
Page 22 |
Page 23 |
Page 24 |
Page 25 |
Page 26 |
Page 27 |
Page 28 |
Page 29 |
Page 30 |
Page 31 |
Page 32 |
Page 33 |
Page 34 |
Page 35 |
Page 36 |
Page 37 |
Page 38 |
Page 39 |
Page 40 |
Page 41 |
Page 42 |
Page 43 |
Page 44 |
Page 45 |
Page 46 |
Page 47 |
Page 48
