Dualchas coitcheann Common heritage


The marsh marigold is a vivid reminder of the close links between Gaelic culture and the Scottish seasons, as Ruairidh MacIlleathain explains


Lus buidhe Bealltainn


Tha na Gàidheil fhathast a’ comharrachadh na Bealltainn, co-dhiù le bhith ag ainmeachadh a’ chiad latha dhen Chèitean mar ‘Latha Buidhe Bealltainn’. Tha ‘buidhe’ an dà chuid na chomharra de dhath agus de dheagh fhortan (canaidh sinn ‘nach buidhe dhut’ gu cumanta fhathast). Bha Bealltainn bhò thùs na fèill phàganach a bha na inntrigeadh don t-samhradh. Bha e aig ceann eile na bliadhna bho ‘Shamhain’, fèill phàganach eile a bha a’ comharrachadh toiseach a’ gheamhraidh. Chanadh na seann daoine ‘bho Shamhain gu Bealltainn’ nuair a bha iad a’ ciallachadh an leth fuar dhen bhliadhna. Tha Bealltainn air a comharrachadh ann an lus dùthchasach air an nochd


dìtheannan buidhe mun àm sin dhen bhliadhna. ’S e sin Caltha palustris, lus ris an canar marsh marigold ann am Beurla. Ann an Gàidhlig, ’s e ‘lus buidhe Bealltainn’ an t-ainm a th’ air. Bhiodh daoine a’ cur dìtheannan an luis seo os cionn an dorsan airson droch gheasan a sheachnadh; uaireannan bhite gan ceangal ri earbaill cruidh air an dearbh adhbhar. Is cinnteach gu bheil dath an luis co-cheangailte ris mar a bha daoine ga thomhas mar fhortanach. Tha e mar as trice blàth gu leòr aig a’ Bhealltainn ach corra uair cuirear an


sneachd mu dheireadh dhen gheamhradh aig an àm sin. Thathar a’ gabhail ‘sneachd mu bheul na Bealltainn’ air a leithid. Agus bhiodh na balaich ag èisteachd airson na cuthaig air latha na Bealltainn. Nan cluinneadh iad i, dh’èigheadh iad “‘Gug-ùg!’ ars a’ chuthag Latha Buidhe Bealltainn”. Agus mhothaich na seann daoine gum biodh an t-eun beag ris an canar a whimbrel ann am Beurla a’ nochdadh aig an àm sin a h-uile bliadhna (coltach ris a’ chuthaig, bidh e a’ cur seachad a’ gheamhraidh ann an Afraga). Mar sin thug iad ‘eun Bealltainn’ air mar ainm. B’ e an seann chleachdadh a bhith a’ togail dà theine air Latha na Bealltainn


tron chùirte sprèidh is iomadh rud eile airson an ùrachadh is dìon an aghaidh droch bhuidseachd. Thathar a’ smaoineachadh gu bheil Tullybelton/Tulach Bealltainn ann an Siorrachd Pheairt am measg nan àiteachan anns an tachradh a leithid. Ged nach eil an t-seann fhèill Cheilteach seo air a comharrachadh gu mòr ann an Alba an-diugh, tha i air beatha ùr fhaighinn anns na bliadhnaichean a chaidh air an oidhche mu dheireadh dhen Ghiblean air Cnoc na Calltainn ann an Dùn Èideann. Ged a tha dreach rudeigin ùr-nòsach oirre, tha teine aig meadhan a’ ghnothaich fhathast.


20 The Nature of Scotland


Page 1  |  Page 2  |  Page 3  |  Page 4  |  Page 5  |  Page 6  |  Page 7  |  Page 8  |  Page 9  |  Page 10  |  Page 11  |  Page 12  |  Page 13  |  Page 14  |  Page 15  |  Page 16  |  Page 17  |  Page 18  |  Page 19  |  Page 20  |  Page 21  |  Page 22  |  Page 23  |  Page 24  |  Page 25  |  Page 26  |  Page 27  |  Page 28  |  Page 29  |  Page 30  |  Page 31  |  Page 32  |  Page 33  |  Page 34  |  Page 35  |  Page 36  |  Page 37  |  Page 38  |  Page 39  |  Page 40  |  Page 41  |  Page 42  |  Page 43  |  Page 44  |  Page 45  |  Page 46  |  Page 47  |  Page 48  |  Page 49  |  Page 50  |  Page 51  |  Page 52  |  Page 53  |  Page 54  |  Page 55  |  Page 56  |  Page 57  |  Page 58  |  Page 59  |  Page 60  |  Page 61  |  Page 62  |  Page 63  |  Page 64  |  Page 65  |  Page 66  |  Page 67  |  Page 68